Çocuklarda Ateş Yönetimi

Ateş, en yaygın olanı enfeksiyon olmak üzere çeşitli koşullara verilen normal, fizyolojik, bir yanıttır. Ateş, vücudun ısı ayar noktasının normalden daha yüksek bir sıcaklığa ayarlanmasının sonucu olarak vücut sıcaklığı yükseldiğinde ortaya çıkar.

Neredeyse her çocuğun bir noktada ateşi çıkacaktır. Anne babalar için asıl zorluk ne zaman endişeleneceklerini bilmektir. Ateş hakkındaki gereksiz kaygılar ve abartılı bilgiler literatürde “Ateş Fobisi” olarak geçmektedir. “Ebeveynlerde Ateş Fobisi” isimli diğer bir yazımızda bu konuyla alakalı detaylı bilgileri okuyabilirsiniz. 

Bu yazıda ateşin tanımı, çocuğun ateşinin nasıl doğru bir şekilde ölçüleceği, ateşin nasıl ve ne zaman tedavi edileceği ve daha fazla değerlendirme gerektiren belirti ve semptomlar tartışılacaktır. Genel sağlık durumu bozukluklarında lütfen bir sağlık profesyoneline danışınız.

ATEŞ TANIMI: Vücut sıcaklığının normal değişimi nedeniyle ateş olarak tanımlanan tek bir değer yoktur. Genel olarak ateş, 38°C'nin üzerinde bir sıcaklık anlamına gelir ama 38°C'nin üzerindeki her vücut sıcaklığını ateş olarak değerlendirip paniklemek yanlış olacaktır. Çocuğunuzun ateşini nasıl ölçtüğünüze bağlı olarak termometre üzerinde farklı değerler görülebilir.

Aksiller (koltuk altı), kulak ve alından ateş ölçümlerinin elde edilmesi, rektal veya ağızdan ateş ölçümüne göre daha kolaydır, ancak bu yöntemlerin doğruluğu diğerlerine göre daha azdır ve bazı çocuklarda rektal veya ağızdan vücut sıcaklığı ölçülerek doğrulanması gerekebilir.

ATEŞ NEDENLERİ: Çocuklarda ateşin en sık nedeni enfeksiyondur. Yaygın viral ve bakteriyel hastalıklar ateşe neden olma olasılığı en yüksek olan hastalıklardır. Bunlar arasında soğuk algınlığı, gastroenterit, kulak enfeksiyonları, krup, bronşiolit ve idrar yolu enfeksiyonları sayılabilir.

Diş çıkarmanın ateşe neden olduğuna dair yaygın inanışı destekleyen çok az bilimsel kanıt vardır. Bu düşünceyi tamamen çürütmek zor olsa da, ateşin alternatif nedenleri her zaman aranmalı ve 38,9°C'nin üzerindeki sıcaklıklar diş çıkarmayla ilişkilendirilmemelidir.

Üç aydan küçük bir çocuğu çok fazla giysi veya battaniyeyle sarmak çocuğun ateşini biraz artırabilir. Bununla birlikte, 38,5°C veya daha yüksek rektal sıcaklığın kalın giyinme ile ilişkili olması muhtemel değildir ve sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmelidir.

Bazı çocukluk aşıları ateşe neden olabilir. Ateşin zamanlaması, hangi aşının yapıldığına bağlı olarak değişir.

VÜCUT SICAKLIĞI NASIL ÖLÇÜLÜR: Bir çocuğun ateşini ölçmenin en iyi yolu çeşitli faktörlere bağlıdır. Uygun teknikle termometreyi dilinin altında tutabilen çocuklarda (genellikle dört veya beş yaşından büyük çocuklar), ateş ağızdan doğru bir şekilde ölçülebilir. Termometreyi dilinin altında tutamayan bebek ve çocuklarda ateş koltuk altından ölçülebilir. Koltuk altı sıcaklığı 37,2°C'nin üzerindeyse ve çocuğun hasta olduğuna dair endişeler varsa rektal ateş ölçümü gerekli olabilir. Doğumdan üç aya kadar olan bebekler için de rektal sıcaklık ölçümü uygundur. Hastane ortamında genellikle tıbbi kararlar verilmeden önce (örn. laboratuvar testlerinin yapılıp yapılmayacağı) rektal ateş ölçülür.

Kulaktan veya alından ölçülen sıcaklıklar da rektal veya ağızdan ölçülen sıcaklıklara göre daha az hassastır ve bu yöntemlerden biriyle doğrulanması gerekebilir. 

Çocuğun cildini hissederek ateşini tahmin etmek doğru değildir. Buna dokunma sıcaklığı denir ve büyük ölçüde çocuğun cildini hisseden kişinin sıcaklığına bağlıdır.

ATEŞİ TEDAVİ ETMELİ MİYİZ: Ateşi tedavi etmenin artıları ve eksileri vardır. Ateş, enfeksiyonla mücadelede rol oynayabilir ancak aynı zamanda çocuğu rahatsız edebilir.

Çocuğun ateşinin yüksekliği her zaman çocuğun tedavi edilmesi ve/veya değerlendirilmesi gerekip gerekmediğinin en iyi göstergesi değildir. Bunun yerine çocuğun nasıl davrandığına ve nasıl göründüğüne dikkat etmek önemlidir. Ateşe genellikle başka semptomlar da eşlik eder. Bu semptomlardan bazıları, ateş olmasa bile bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirmeyi gerektirir.

Çoğu durumda ateşi olan bir çocuk evde gözlemlenebilir ve/veya tedavi edilebilir. Ancak ebeveynlerin ateşi olan bir çocuğun ne zaman bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerektiğini, ateşinin ne zaman tedavi edilmesi gerektiğini ve ateşi tedavi etmeden çocuğu gözlemlemenin ne zaman mantıklı olacağını bilmesi önemlidir.

Aşağıda verilen yönergeler her durum için geçerli olmayan genel yönergelerdir; Çocuklarıyla ilgili soruları olan veya endişeleri olan anne babalar, tavsiye için çocuklarının sağlık uzmanıyla iletişime geçmelidir.

●Bebeğin nasıl göründüğüne bakılmaksızın (örneğin, iyi görünen küçük bebekler bile değerlendirilmelidir), rektal sıcaklığı 38°C veya daha yüksek olan, üç aydan küçük bebekler. Bu hastalar, sağlık uzmanlarına danışmadan ateş ilacı (örn. parasetamol) almamalıdır.

●Üç günden fazla süredir rektal sıcaklığı 38°C veya daha yüksek olan veya hasta görünen (örn. telaşlı, huzursuz, sıvı içmeyi reddeden) üç ay ila üç yaş arası çocuklar.

●Rektal sıcaklığı 38,9°C veya daha yüksek olan 3 ila 36 aylık çocuklar.

●Ağız, rektal, kulak zarı veya alın sıcaklığı 40°C veya daha yüksek olan ya da koltuk altı sıcaklığı 39,4°C veya daha yüksek olan her yaştaki çocuklar.

● Ateşli nöbet geçiren her yaştaki çocuklar.

●Ateş sadece birkaç saat sürse bile, yedi günden fazla süren, başka hiçbir belirti olmaksızın tekrarlayan ateşi olan her yaştaki çocuklar.

●Ateşi olan ve kalp hastalığı, kanser, lupus veya orak hücreli anemi gibi kronik tıbbi sorunu olan her yaştaki çocuklar.

●Ateşi ve yeni deri döküntüsü olan çocuklar.

Çocuğun kalp, akciğer, beyin veya sinir sistemi hastalıkları dahil olmak üzere altta yatan tıbbi bir sorunu varsa ateş tedavisi önerilir. Geçmişte ateşli nöbet geçiren çocuklarda ateş tedavisinin nöbetleri önlediği gösterilmemiştir ancak yine de makul bir önlem olabilir.

Ateşin tedavisi, gerekli olmasa da çocuğun kendisini rahatsız hissetmesi durumunda faydalı olabilir.

Çoğu durumda çocuğun ateşinin tedavi edilmesi gerekli değildir. Rektal sıcaklığı 38,9°C'nin altında olan, diğer açılardan sağlıklı ve normal davranan, üç aydan büyük bir çocuğun ateş tedavisine ihtiyacı yoktur.

Çocuğunun ateşinin tedaviye ihtiyacı olup olmadığından emin olmayan ebeveynler, çocuğun sağlık uzmanıyla iletişime geçmelidir. 

ATEŞ TEDAVİSİ SEÇENEKLERİ: Ateşi tedavi etmenin en etkili yolu, parasetamol veya ibuprofeni gibi bir ilaç kullanmaktır. Bu tedaviler çocuğun rahatsızlığını azaltabilir ve ateşini 1 ila 1,5°C kadar düşürebilir. Reye sendromu olarak bilinen nadir fakat ciddi bir hastalığa neden olabileceği endişesi nedeniyle 18 yaşın altındaki çocuklara aspirin önerilmemektedir.

Parasetamol ve ibuprofen kombinasyonlarının veya alternatif parasetamol ve ibuprofen verilmesi, ilaçlardan birinin veya diğerinin yanlış dozda verilmesi olasılığını artırır ve rutin olarak önerilmez.

Ateş düşürücü ilaçlar yalnızca ihtiyaç duyulduğunda verilmeli ve rahatsız edici semptomlar düzeldikten sonra kesilmelidir.

Ateşin olması çocuğun susuz kalma riskini artırabilir. Bu riski azaltmak için ebeveynler çocuklarını yeterli miktarda sıvı içmeye teşvik etmelidir. Ateşi olan çocuklar kendilerini aç hissetmeyebilirler ve onları yemeye zorlamaya gerek yoktur. Ancak su gibi sıvılar sık sık sunulmalıdır. Çocuk birkaç saatten fazla sıvı içmek istemiyor veya içemiyorsa, anne babalar çocuğun sağlık uzmanına danışmalıdır.

Ateşin olması çoğu çocuğun kendini yorgun ve ağrılı hissetmesine neden olur. Bu süre zarfında anne babalar çocuğunu istediği kadar dinlenmeye teşvik etmelidir. Çocuk kendini daha iyi hissetmeye başlarsa uyumaya veya dinlenmeye zorlamanıza gerek yoktur. Sıcaklık 24 saat boyunca normal seviyede kaldığında çocuklar okula veya diğer aktivitelere dönebilir.

Ward, M. Patient education: Fever in children (beyond the basics), https://www.uptodate.com/contents/fever-in-children-beyond-the-basics. Available at: https://www.uptodate.com/contents/fever-in-children-beyond-the-basics (Accessed: 02 May 2024).