Diyabette Tıbbi Beslenme

Tıbbi beslenme tedavisi (TBT), prediyabetin, diyabetin ve diyabetle ilişkili komplikasyonların önlenmesi ve tedavisinde, tedavinin vazgeçilmez bileşenidir.

Bireyselleştirilmiş tıbbi beslenme en iyi biçimde diplomalı bir diyetisyen tarafından verilebilir.

TIBBI BESLENME TEDAVİSİNİN 4 TEMEL UYGULAMA BASAMAĞI

1. Genel değerlendirme: Diyabeti olan kişiye kan şekeri kontrolünü sağlama ve diyabetin komplikasyonları hakkında genel bilgilerin verildiği, vücut ölçümlerinin, beslenme alışkanlıklarının, fiziksel aktivite düzeyinin kayıt altına alınıp bireysel olarak planlamaların yapıldığı basamaktır.
2. Planlama ve hedef belirleme : Bireyselleştirilmiş yaklaşım ile (bazı bireylerde hedef kan glukoz kontrolü iken bazı bireylerde hedef kan lipid profilini sağlamak veya vücut ağırlığının kontrolünü sağlamak olabilir) tedavi hedeflerine yönelik ulaşılabilir ve uygulanabilir hedeflerin diyetisyen ve diyabetli kişi tarafından birlikte belirlendiği basamaktır.
3. Beslenme müdahalesi ve eğitimi: Prediyabetik veya diyabetik kişinin gereksinimine, alışkanlıklarına, yaşam tarzına yönelik uygun öğün planlama yönteminin (beslenme piramidi, tabak modeli, değişim listeleri, karbonhidrat sayımı vb gibi ) belirlendiği basamaktır.
4. Uygulamaların ve tedavinin değerlendirilmesi

DİYABETİN ÖNLENMESİNDE VE TEDAVİSİNDE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİNİN AMAÇLARI

1. Bireyselleştirilmiş kan glukoz düzeyi, kardiyovasküler hastalık (KVH) riskini azaltacak lipid profili, kan basıncı, vücut ağırlığı hedeflerini sağlamak ve korumak
2. Besin alımını yaşam tarzına uygun şekilde modifiye ederek diyabetin kronik komplikasyonlarını önlemek veya komplikasyonların gelişme oranını azaltmak
3. Besin seçiminde bilimsel kanıtlarla desteklenmiş sınırlamaları yaparken yargılayıcı olmayan mesajlar vererek yemek yemenin zevkini sağlamak
4. Gençler, diyabetli gebe veya emziren kadınlar ve yetişkinler için yaşamın değişik dönemlerinde gerekli enerji ve besin öğesi gereksinimlerini karşılamak.

KANITA DAYALI TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ ÖNERİLERİ

1. Diyabet riski olan kilolu veya obeziteli kişilere vücut ağırlığında azalma sağlanması önerilir. Düşük karbonhidratlı, düşük yağlı, enerji alımı kısıtlanmış diyetler ile lipid profili, böbrek fonksiyonları ve protein alımı (özellikle nefropatili bireylerde) izlenmeli, hipoglisemi riski değerlendirilmelidir.
2. Tip 2 diyabet yönünden yüksek riskli kişilerde, vücut ağırlığında azalma sağlayacak ve sağlanan azalmayı koruyacak düzenli fiziksel aktivite ile birlikte yağ ve enerji alımını azaltacak şekilde yaşam tarzı değişikliklerini oluşturmayı amaçlayan programlar ile diyabet gelişme riski azaltılabilir
3. Diyabetik kişilerde enerjinin mikro ve makro besin öğeleri enerjinin karbonhidrat, protein ve yağdan sağlanacak oranları, diyabetli bireyin mevcut beslenme alışkanlıklarına, metabolik hedeflere ve diyabetli bireyin tercihlerine göre değişebilir
4. Enerji değeri olan ve olmayan tatlandırıcıların fazla kilolu ve obeziteli bireylerde kilo kaybı sağlamak veya diyabeti önlemek amacıyla kullanım endikasyonları bulunmamaktadır
5. Kanıta dayalı beslenme tedavisi önerileri kişiye özgüdür. Kişinin beslenme alışkanlıklarına, beslenme alışkanlıklarında yapabileceği değişiklikler gibi kişiye ait birçok parametreye dayalı olarak planlanmalı ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılmasını sağlamalıdır
6. Kardiyovasküler risk faktörlerine olumlu etkisi olan tıbbi beslenme tedavisi diyabetin komplikasyonlarına olumlu etkisi olabilir

ÖĞÜN PLANLAMASI

1. Diyabeti olan hastalara, beslenme eğitimi verilmeli, öğün planlamasının nasıl yapılacağı öğretilmelidir
2. Öğün planlamasında belirlenecek öğün sayısı diyabetin tipine, alınan medikal tedaviye (insülin tipine), fiziksel aktivite düzeyine, o andaki kan glukoz düzeyine ve her şeyden önemlisi yaşam tarzına bağlı olarak değişir
3. Ev dışında yemek yeme sıklığı fazla olan, diğer yöntemleri uygulamada zorluk yaşayan, eğitim düzeyi düşük olan, besin tüketiminde protein ve karbonhidrat alımının fazla olduğu saptanan veya yeni tanı alan diyabetli bireylerde tabak modelinin kullanılması tercih edilebilir
4. Beslenme piramidi ise besin gruplarının tanıtılmasını sağlayan görsel bir araçtır
5. Değişim listeleri, seçenekler sunarak, enerji ve makro besin öğesi alımı aynı kalmak koşulu ile, kişinin seçimlerine göre menü planlaması yapmalarına olanak sağlar

Referans:
1-    Diabetes mellitus ve komplikasyonları tanı, tedavi ve izleme kılavuzu 2022. Türkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği. ISBN 978-605-66410-5-3

#Diyabet #Beslenme #Diyet