Uyku Apne Sendromunu 8 Soru İle Farketmek Mümkün
Obstruktif (tıkayıcı) uyku apne sendromu, uyku hastalıkları arasında insomnia yani uykusuzluktan sonra en sık görülen rahatsızlıktır. Uyku sırasında tekrarlayan solunum durması ve başlaması ile karakterize bir uyku bozukluğudur. Tekrarlayan üst solunum yolunun daralması hatta tamamen kapanması ile solunum durabilir ve sıklıkla o sırada kan oksijen oranında azalma görülebilir. Apne, 10 saniyeden uzun süreli solunum durması ve oksijen azalması ile tanımlanmaktadır. Hipoapne ise, solumada %50’lik bir azalma olarak tanımlanır. Buna sebep olan mekanizma hala net değildir, ancak; anatomik ya da fizyolojik faktörler sebep olabilmektedir.
Klinik Belirtiler
- Horlama
- Eşler tarafından farkedilen nefes durması
- Gündüz aşırı uyku hali
- Sabah yorgun uyanma, başağrısı, konsantrasyon güçlüğü
- Gece sık idrara çıkma, idrar kaçırma
- Gece uykuyu dürdürme güçlüğü, terleme, ağızda kuruma
Risk Faktörleri
- Obezite
- Erkek cinsiyet
- Yaş (40-65 yaş en fazla)
- Irk (Afro-Amerikalılar)
- Kalın boyun çevresi (erkekte>43cm, kadında> 38 cm)
- Kraniyofasiyal anatomi (Çenenin geride olması gibi)
- Sigara, alkol
- Uyku pozisyonu
- Metabolik Hastalıklar
Tıkayıcı uyku apne sendromu tanısı, uyku alanında uzman bir doktor tarafından yapılan değerlendirmede klinik bulgular ve testler sonucu konur. Tanısında altın standart yöntem polisomnografidir. Polisomnografi gece uykusu boyunca hastanın beyin dalgalarının, göz hareketlerinin, solunum faaliyetlerinin, kanındaki oksijen yüzdesinin ve kas aktivitesinin ölçülmesi ile yapılan bir incelemedir. Ancak zaman alıcı olması, maliyetinin yüksek olması, özel bir ekip gerektirmesi yanında ülkemizde ve dünyada uyku çalışması yapacak yeterli sayıda laboratuvarın olmaması riskli hastaların belirlenmesini önemli kılar. Bu nedenle hastalığın teşhisinde klinik belirtiler ve bunlara dayalı anketler yol göstericidir.
Kesin tanıyı koymasa da yüksek riskli hastaların belirlenmesi, belirlenen hastaların polisomnografi ile kesin tanı koyulmasını yönlendirilmesini sağladığından bu anketler pratik bir tarama testi olarak kullanılır. Anketler arasında güvenilirliği yüksek olan STOP-Bang anketi 8 soruda uyku apne sendromu farkındalığını oluşturabilir. Sorulara ‘evet veya hayır’ şeklinde cevap verilmelidir.
S- Snoring - Yüksek sesle (kapalı kapılar ardından duyulabilecek kadar ) horlamanız var mı?
T-Tired- Gündüzleri yorgun ve uykulu musunuz?
O-Observed -Uykuda nefesinizin durduğunu söyleyen oldu mu?
P-Pressure- Kan basıncı yüksekliği nedeni ile ilaç kullandınız mı?
B-BMI- Beden kitle indeksi >35 kg/m2
A-Age- Yaş >50
N-Neck- Boyun çevresi > 40 cm
G-Gender - Erkek cinsiyet
Toplamda 2 veya daha az ‘evet’ cevabı tıkayıcı uyku apnesi açısından düşük risk olarak kabul edilmektedir. Ancak ilk 4 sorudan en az ikisine ‘evet’ diyen erkekler, ilk 4 sorudan en az ikisine ‘evet’ diyen ve beden kitle indeksi 35’in üzerinde olanlar, ilk 4 sorudan en az ikisine ‘evet’ diyen ve boyun ölçüsü geniş olanlar ile toplamda en az 5 soruya ‘evet’ diyenlerin ağır düzeyde tıkayıcı uyku apnesi riski olduğu kabul edilmektedir.
Tedavisine gelince öncelikle kilo verme, pozisyon tedavisi ve sigara alkolden uzak yaşam yer alır. Uyku apnesi şiddetine ve hastanın ek sağlık problemlerine göre cerrahi tedavi, ağız içi aparatlar ve tedavide uykuda sürekli pozitif hava basıncı sağlayan cihaz (CPAP= Continuous Positive Air Pressure) tedavilerine karar verilir.
Tıkayıcı uyku apne sendromu, kalp hastalığı, hipertansiyon, şeker hastalığı, inme ve diğer ciddi sağlık sorunları gibi komplikasyonlara hatta ani ölüme bile yol açabilir. Bu nedenle belirtileri olan kişilerin mutlaka uzman bir doktora danışması önemlidir.
KAYNAKLAR:
- Ece Uçar, Işıl Çekiç Nagaş. Current Approaches in Diagnosis and Treatment Modalities of Obstructive Sleep Apnea Syndrome. 2021; 42(1): 37-48
- http:/www.stopbang.ca/translation/pdf/turkish.pdf (erişim tarihi: 26.10.2023)
- https://uykuder.com/wp-content/uploads/2017/06/Hu%CC%88seyin-Lakadamyal%C4%B1-OSAS-Tan%C4%B1m-Semptomlar-Klinik-Bulgular.pdf (erişim tarihi: 26.10.2023)
- http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/57485.pdf (erişim tarihi: 26.10.2023)
- https://toraks.org.tr/site/sf/books/pre_migration/1a15a83e60963e20adc1ce7202626e89ac99743593715e281a57772a17c6a1aa.pdf (erişim tarihi: 26.10.2023)
