Dünya Böbrek Günü: 14 Mart 2024
Kronik böbrek hastalığında eşit ve optimum tedaviye erişim…
Kronik böbrek hastalığı dünya çapında yüz milyonlarca kişiyi etkiliyor.1
Kronik böbrek hastalığının (KBH) dünya çapında 850 milyondan fazla insanı etkilediği ve 2019'da 3,1 milyondan fazla ölümle sonuçlandığı tahmin edilmektedir.1 Böbrek hastalıkları günümüzde 8. sıradaki ölüm nedenini oluşturmaktadır ve önümüzdeki yıllarda bu konuya bir çözüm geliştirilemezse 2040 yılında kaybedilen yaşam yıllarının 5. sıradaki nedeni olacağı tahmin edilmektedir.1 Dünya nüfusunun yaklaşık %10’unu etkileyen ve ciddi mortalite ile morbiditeye neden olan kronik böbrek hastalığı; böbrek yetersizliği, akut böbrek hasarı, kalp yetersizliği, kardiyovasküler hastalıklar ve hastaneye yatma risklerinde artışa yol açmaktadır.2 Ancak kronik böbrek hastalığı hem hastalar, hem de sağlık hizmeti sağlayanlar tarafından yeterince tanınmamaktadır.2
Ülkemizde her altı kişiden birinde kronik böbrek hastalığı olduğu ve KBH oranının yıllık %12 oranında artış gösterdiği belirtilmektedir.3 Buna bağlı olarak diyaliz gereken hasta sayısı ve tedavi maliyetleri de giderek artmaktadır.3 Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalansı Araştırması (CREDIT) çalışmasında, KBH’nin kadınlarda (%18,4), erkeklere (%12,8) kıyasla daha fazla görüldüğü, yaşla birlikte riskin belirgin bir şekilde arttığı, kırsal kesimde yaşayanlarda riskin daha fazla olduğu belirtilmiştir.3 Ayrıca Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşayanlarda KBH riskinin daha fazla olduğu saptanmıştır.3 Ülkemizde hemodiyaliz veya periton diyalizi ile tedavi edilen hastalarda ilk sıradaki etiyolojik nedenler arasında diabetes mellitus, hipertansiyon, glomerülonefrit, polikistik böbrek hastalığı, tübülointertisyel nefrit ve amiloidoz yer almaktadır.3
KBH böbrek yapısı veya işlevinde glomerül filtrasyon hızı (GFR) düşüşü veya böbrek hasarını gösteren bir belirteç varlığı ile belirti veren, 3 aydan uzun süreli anormallik bulunması şeklinde tanımlanmaktadır.2 Tanı için aşağıdaki kriterlerden en az birinin bulunması gereklidir:2
Albüminüri, yani albümin-kreatinin oranının ≥30 mg/gram kreatinin (yaklaşık ≥3 mg/mmol) olması veya albümin atılımının ≥30 mg/gün olması; GFR <60 mL/dak/1,73 m2; idrar sedimentinde, histolojide veya görüntülemede anomaliler; tübüler hastalıklara bağlı elektrolit ve diğer anomaliler veya böbrek transplantasyonu öyküsü.2
Böbrek hasarının ilk belirtisi genellikle albüminüridir; diyabet veya hipertansiyonu olan hastalarda albüminüri oranı %22 ile %32 arasında değişmektedir.2
KBH nedeninin saptanması önemlidir, çünkü farklı nedenlere bağlı KBH’nin prognozu ve tedavisi farklı olabilir.2 Etiyolojinin saptanması amacıyla görüntüleme, böbrek dışı belirtilerin değerlendirilmesi, biyobelirteç testleri ve böbrek biyopsisi yapılır.2
KBH hastalarının tedavisinin temelini, KBH progresyonunun ve komplikasyonların önlenmesi için mümkünse altta yatan hastalığın tedavisi ve risk faktörlerinin düzeltilmesi oluşturmaktadır.2 Bu amaçla, kan basıncı ve kan şekerine hedeflerine ulaşılması önemlidir.2 KBH etyolojisi ne olursa olsun tedavide özen gösterilen konular arasında; kan basıncı ve lipid tedavisi, kilo kontrolü, glisemik kontrol, beslenme, fiziksel aktivite, potansiyel olarak toksik ilaçlardan kaçınılması ve sigara tüketilmemesi yer almaktadır.2
KBH’nin en çok bildirilen risk faktörleri, diyabet ve hipertansiyondur.2 KBH’nin giderek artması da, kontrol altında olmayan diyabet ve hipertansiyonla ilişkilidir; bu hastalıklar erken yakalanıp tedavi edildiğinde böbrek yetersizliği gelişmeyecektir; ayrıca KBH’ye neden olan birçok böbrek hastalığı da erken yakalandığında tamamen iyileştirilebilmekte veya ilerlemesi yavaşlatılıp durdurulabilmektedir.3
Son otuz yılda KBH tedavisinde özellikle böbrek replasmanına odaklanmış olmasına karşın, tedavi alanındaki son gelişmeler; hastalığın önlenmesi veya geciktirilmesi ile kardiyovasküler hastalık ve böbrek yetmezliği gibi komplikasyonların hafifletilmesi için yeni ve benzersiz fırsatlar sunmaktadır.1 Bu sayede, kronik böbrek hastalığı olan kişilerin yaşam kalitesi artırılabilmekte ve yaşam süreleri uzatılabilmektedir.1
Dünya çapında tüm hastaların tedaviye erişebilmesi önemlidir; ancak KBH farkındalığının olmaması, yeni tedavi yöntemlerine duyulan ilgi veya güvenin yetersiz olması, bu alandaki uzmanların sayısının yetersizliği ve tedavi maliyetleri gibi engeller, tedaviye erişimde eşitsizliklere yol açmaktadır.1 Böbrek sağlığının korunabilmesi için bu alandaki farkındalığın ve bilgi düzeyinin yükseltilmesi gerekmektedir.1 Halkın diyabet, hipertansiyon ve obezite gibi KBH risk faktörleri hakkındaki farkındalığının artırılması, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri ve tedavilere uzun süreli uyumun teşvik edilmesi, bu yönde büyük faydalar sağlayabilir.1
Referanslar:
- 1. World Kidney Day. https://www.worldkidneyday.org/2024-campaign/ (Erişim tarihi: Şubat 2024)
- 2. Chen TK, et al. Advances in the management of chronic kidney disease. BMJ 2023;383:074216.
- 3. Topbaş E. Kronik Böbrek Hastalığının Önemi, Evreleri ve Evrelere Özgü Bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015:53-59.
