Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Hepimiz zaman zaman çeşitli konularda rahatsız edici düşüncelere veya tekrarlayan davranışlara sahip olsak da çoğu kez bunlarla başa çıkabilir ve sorunlarımızı yaşamımızı etkilemesine izin vermeden çözebiliriz. Ancak söz konusu düşünce ve davranışlar günlük yaşamımızı ciddi düzeyde etkiliyorsa ya da aktivitelerimizi kısıtlayacak düzeyde şiddetli ve yoğunsa o zaman Obsesif Kompulsif Bozukluk denilen bir hastalık söz konusu olabilir.1
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), obsesyon adı verilen takıntılı düşünce, fikir ve dürtüler ile kompulsiyon adı verilen yineleyici davranışlar ve zihinsel eylemlerden oluşan bir ruhsal hastalıktır.1 OKB, insanların tekrarlayan, istenmeyen düşüncelere, fikirlere veya duyumlara (takıntılar) sahip oldukları ve onları tekrar tekrar bir şeyler yapmaya itilmiş hissetmelerine neden olan bir bozukluktur. El yıkama, eşyaları kontrol etme veya temizlik gibi tekrarlayan davranışlar, kişinin günlük aktivitelerini ve sosyal etkileşimlerini önemli ölçüde etkileyebilir.2
OKB'si olan çoğu insan, obsesyonların sıkıntısını kompulsiyonlarla hafifletmeye, obsesyonları görmezden gelmeye veya bastırmaya ya da başka aktivitelerle dikkatlerini dağıtmaya çalışır.2
Obsesyon
Obsesyonlar, kişinin zihninden uzaklaştıramadığı kaygı veya rahatsız edici duygulara neden olan yineleyici ve kalıcı düşünceler, dürtüler veya görüntülerdir. Yoğun sıkıntı ve huzursuzluğa neden olurlar. OKB'si olan birçok kişi, bu duygu ve düşüncelerin zihinlerinin bir ürünü olduğunu ve aşırı veya mantıksız olduğunu kabul etse de bunun önüne geçemez.1,2
Tipik obsesyonlar:2
• İnsanlar veya çevre tarafından kirlenme korkusu
• Rahatsız edici cinsel düşünceler veya görüntüler
• Müstehcenlikleri veya hakaretleri ağzınızdan kaçırma korkusu
• Düzen, simetri veya kesinlik konusunda aşırı endişe
• Sesler, resimler, kelimeler veya sayılarla ilgili tekrarlayan müdahaleci düşünceler
• Önemli bir şeyi kaybetme veya atma korkusu
Kompulsiyon
Kompulsiyonlar, obsesyonların neden olduğu yoğun sıkıntı ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak üzere yapılan yineleyici davranış ve zihinsel eylemlerdir.1 Davranışlar tipik olarak bir kişinin bir takıntı ile ilgili sıkıntısını önler veya azaltır. Kompulsiyonlar, doğrudan bir obsesyonla ilgili aşırı tepkiler (kontaminasyon korkusu nedeniyle aşırı el yıkama gibi) veya obsesyonla tamamen ilgisi olmayan eylemler olabilir. En şiddetli vakalarda, ritüellerin sürekli tekrarı günü doldurabilir ve normal bir rutini imkânsız hale getirebilir.2
Tipik kompulsiyonlar:2
• Aşırı veya ritüelleştirilmiş el yıkama, duş alma, diş fırçalama veya tuvalete gitme
• Ev eşyalarının tekrar tekrar temizlenmesi
• İşleri belirli bir şekilde sipariş etme veya düzenleme
• Kilitleri, anahtarları veya cihazları tekrar tekrar kontrol etme
• Sürekli onay veya güvence aramak
• Belirli bir sayıya kadar tekrarlanan sayma
Son yıllarda yapılan araştırmalara göre her 100 kişiden 2-3’ünde OKB görülmektedir. OKB tanısı için günde bir saatten fazla zaman alan, ciddi sıkıntıya neden olan ve işte veya sosyal yaşamda işlevselliği bozan obsesyonlar ve/veya kompulsiyonlar olması gerekir. OKB genellikle ergenlik döneminde ve 20-30’lu yaşlarda başlamasına karşın, okul öncesi çağdaki çocuklar dâhil herhangi bir yaşta görülebilir. Erkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına karşın genel olarak kadınlarda daha sık görülmektedir.1,2 Obsesyon ve kompulsiyonlar toplumdan topluma, kültürden kültüre değişiklik gösterebilir.1
Kendinizde veya bir yakınınızda OKB’den şüpheleniyorsanız bir psikiyatri uzmanına başvurarak profesyonel yardım talep edebilirsiniz.
Referanslar
- https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/29/obsesif-kompulsif-bozukluk. Erişim tarihi: 27.07.2021.
- https://www.psychiatry.org/patients-families/ocd/what-is-obsessive-compulsive-disorder. Erişim tarihi: 27.07.2021.
