İdrar Kaçırma Kader Mi?

İdrar kaçırma, Uluslararası Kontinans Derneği (ICS) tarafından her türlü idrar tutamama durumu ya da istem dışı idrar akması seklinde tanımlanmıştır. Dünyada kadınların 1/3’ünü, 60 yaş üstü erkeklerin yaklaşık %20’sini etkilemektedir. Türkiye’de yapılan prevalans çalışmalarında görülme sıklığı 15-70 yaş ve üzeri kadınlarda %20,5-68,8 olarak bildirilmektedir.

İdrar kaçırma, kişide psikolojik problemlere ve sosyal izolasyona neden olur. Dolayısıyla kişinin hayat kalitesini olumsuz etkiler. Bu sorunu yasayan kişilerde utanç duygusu ön plana çıkar, anlamlı derecede özgüven azalması görülür. Kişiler kendilerini daha az çekici bulur, insanlarla iletişim kurmaktan kaçınırlar.

İdrar kaçırma yaşayan kişilerin bir kısmı, yaşam kaliteleri olumsuz etkilenmesine rağmen yardım almamaktadır. Yardım almama nedenleri arasında idrar kaçırmayı normal veya yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak görmeleri, tedavinin yararlı olmayacağına inanmaları, kimden yardım alacaklarını bilmemeleri ve sorunlarını paylaşmak ile ilgili sıkıntılar yer almaktadır. İdrar kaçırmanın nedenlerinin bilinmesi ve tedavi yöntemlerinin olduğunun öğrenilmesi sonucu toplumun idrar kaçırma ile ilgili tutumu ve bu soruna yaklaşımı değiştirilebilir.¹

İdrar kaçırmanın nedenleri nelerdir?

• Östrojen hormon eksikliği (kadınlarda)
• Pelvik taban kaslarının zayıflığı
• Nörolojik hastalıklar
• İdrar yolu enfeksiyonu 
• Prostat büyümesi (erkeklerde) başlıca idrar kaçırma nedenleridir.
• Doğum ve geçirilmiş ameliyatlar

İdrar kaçırma artmış yaş ile birlikte daha fazla görülür hale gelir ancak yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir.²

İdrar kaçırmanın tipleri nelerdir?

• Stres idrar kaçırma (SUI): Öksürme, hapşırma, gülme, koşma, sıçrama, ağır yük kaldırma durumlarında idrar torbası içindeki oluşan basınç artışına idrar yolunun veya idrarı tutmayı sağlayan kasların karşı koyamaması sonucu meydana gelir.
• Sıkışma tipi idrar kaçırma (UUI): Ertelenemeyen, aniden sıkışma hissiyle birlikte meydana gelen idrar kaçırma durumudur. Mesane kası kasılır ve istemsiz idrar kaçırma oluşur.
• Karışık tipte idrar kaçırma: Stres ve sıkışma tipi idrar kaçırmanın birlikte görüldüğü durumdur.²

İdrar kaçırmanın değerlendirilmesi ve tanısı nasıl yapılır?

İdrar kaçırmanın tipinin ve nedeninin tanısında şu yöntemler kullanılır:

• Tıbbi öykü alınması ve hasta sorgulaması
• Fizik muayene ile pelvik kasların durum tespiti
• Hastanın mesane günlüğü tutması ve bir gün boyunca alınan sıvının, tuvalete çıkma sıklığının, çıkarılan idrar miktarının tespiti
• İdrar testi ile enfeksiyon olup olmadığının değerlendirilmesi
• İşeme sonrası kalan idrarın ölçümü
• Ped testi ile pedin emdiği idrarın 1-24 saat arasında değerlendirilmesi
• Ürodinamik değerlendirme (üroflovmetri testi, invazif ürodinamik test, sistoskopi)²

İdrar kaçırmanın kişisel yönetimi ve tedavisi

İdrar kaçırmanın birçok tedavi yöntemi vardır. Eğer semptomlar mevcut ise mutlaka aile hekimi veya üroloji hekimi değerlendirmesi gereklidir.

İdrar kaçırmanın tedavi yöntemleri hayat tarzı değişiklikleri, mesane ve pelvik taban kas egzersizleri, ilaç tedavileri ve cerrahi yöntemler olarak sıralanabilir. Herkesi tedavi eden tek bir yöntem yoktur. İdrar kaçırmanın tipi ve derecesine göre tedavi yöntemleri değişkenlik gösterebilir.

İdrar kaçırma ile ilgili olarak alınan önlemler idrar kaçırma sorununu ciddi şekilde düzeltebilir ve daha iyi bir hayat kalitesi sağlayabilir.

Hayat tarzı değişikliklerinde kişinin günlük diyetine dikkat etmesi en önemli basamaktır. Günlük diyetin idrar kaçırma üzerinde etkisi olabilir. Diyetteki değişiklikler idrar kaçırma sorununu bir parça düzeltebilir. Kafein, alkol ve içecekler idrar kaçırmaya neden olmaz fakat bazı kişilerde sıkışma hissini ve sık idrara çıkmayı artırır. Acı-baharatlı yiyecekler, limon, ağır kokulu peynirler gibi bazı besinler mesanede tahrişe neden olabilir ve idrar kaçırma şikayetini kötüleştirebilir. Kabızlık ve aşırı kilo alımının da idrar kaçırma ile bağlantısı bulunmaktadır.

Bir diğer önemli basamak mesane eğitimidir. Mesane eğitiminin ilk aşaması bir işeme günlüğü tutulmasıdır. Bu günlükte ne kadar sıvı içildiği ne sıklıkta idrar yapıldığı ve ne kadar idrar miktarının olduğu kaydedilir. Bu bilgiler ışığında hekim hastasına idrar yapma sıklığı konusunda önerilerde bulunur. Eğer mesane eğitimi başarılı olmuşsa kişi daha fazla idrarı depolayabilecektir.

Pelvik taban kasları idrar torbasını ve barsakları destekler. Bu kaslar yaşlanmayla, hastalıkla veya hormonal değişiklikler nedeniyle zayıflayabilir. Ayrıca kadınlarda gebelik ve doğum, pelvik taban kaslarını zayıflatabilir. Erkeklerde ise prostat ameliyatları özellikle prostat kanseri ameliyatları ve radikal prostatektomi pelvik taban kaslarını zayıflatabilir. Pelvik taban kas egzersizleri ve bu egzersizler için tasarlanmış programlar idrar kaçırmayı düzeltebilir. Bu egzersizleri denemeden önce kişinin mutlaka doktoruna danışması önemlidir.

Hayat tarzı değişiklikleri, mesane ve pelvik taban kas egzersizlerinin yeterli gelmediği durumlarda ilaç tedavileri ve ameliyat gibi yöntemler de uygulanabilmektedir.²

İdrar kaçırmanın altta yatan sebebe göre tamamen tedavi edilebilir ya da tedavi ile baskılanabilir bir tıbbi sorun olduğu unutulmamalı; profesyonel destek almaktan çekinilmemelidir.

Referanslar:

1. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi Cilt / Volume: 79 • Sayı / Number: 4 • Yıl/Year: 2016
2. Türk Üroloji Derneği web sitesi / uroturk.org.tr