Mantar Enfeksiyonları Hastalıkları ve Korunma Yolları

Mantar Nedir?

Mantar basit bir canlıdır ve her yerde bulunabilir:¹

Dış mekanlarda, örneğin toprakta ve bitkilerde.
İç mekanlarda, yüzeylerde ve havada.
İnsanların cildinde ve vücudun içinde.

Gözle görülebilir olandan görülemeyecek kadar küçük olan boyutuna kadar mantarların pek çok farklı türü vardır.¹

Küfler, mayalar ve besin kaynağı olarak tükettiğimiz mantarlar genel olarak fungus olarak bilinirler. Halk arasında mantar adıyla bilinirler.¹

Mantar Enfeksiyonları Hastalıkları

Dünyada milyonlarca mantar türü vardır, ancak bunlardan sadece birkaç yüz tanesi insanlarda hastalığa yol açabilir. Mantar enfeksiyonu nedir? Mantar enfeksiyonları, farklı mantar türlerinin vücuda yerleşmesiyle meydana gelir.

Mantarlar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok farklı hastalık türüne neden olabilir:¹

Astım veya alerji
Deride ve tırnaklarda kızarıklıklar veya enfeksiyonlar
Grip veya tüberküloza (yani verem hastalığına) benzer belirtileri olan akciğer enfeksiyonları (örnek: zatürre)
Kan kökenli hastalıklar
Menenjit (beyin ve omuriliği çevreleyen zarların iltihaplanması)

Enfeksiyonlara karışan mantarlar genellikle şu şekilde sınıflandırılır:^2,3

Fırsatçı
Primer (Birincil-doğrudan etkileyen)

Fırsatçı Mantar Enfeksiyonları

Birçok mantar fırsatçıdır. COVID-19 gibi virüs kaynaklı veya bakteri kaynaklı enfeksiyonlar ya da hastalıklar, diyabet, yanık, kanser, vücutta yapay eklem veya kalp kapakçığı gibi tıbbi cihazların varlığı, AİDS, kortikosteroid tedavisi gibi nedenlerle bağışıklığı baskılanmış veya düşmüş olanlarda hastalık yapmak için fırsat beklerler. Normal, sağlıklı, bağışıklığı oldukça düşmemiş hastalarda genellikle hastalık yapıcı değildirler. Ayrıca yoğun bakım ünitesinde birkaç günden fazla kalan hastalar, tıbbi prosedürler, altta yatan bozukluklar ve/veya yetersiz beslenme de fırsatçı tip mantarların hastalık kaynağı olmasını tetikleyebilir.^2,3

Primer (Birincil-Doğrudan Etkileyen) Mantar Enfeksiyonları

Birincil mantar enfeksiyonları, normal bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, bazen ciddi sonuçlarla ortaya çıkabilir. Bu enfeksiyonlar genellikle insanlar, havadaki mantar sporlarını soluduktan sonra ortaya çıkar ve bu da enfeksiyonun ilk belirtisi olarak akciğerlerde zatürre gelişmesine neden olabilir.^2,3

Mantarlar akciğerdeki birincil odaktan yayıldığında, belirtiler aşağıdaki gibi karakteristik olabilir:^2,3

Genellikle kronik menenjit
Karaciğer, dalak, kemik iliğinin genel tutulumu
Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik), prostat tutulumu
Kemik ve eklem enfeksiyonları, cilt şikayetleri

Ayrıca mantar enfeksiyonları vücutta yerleşim yerlerine

Lokal (belli bir organda)
Sistemik (genel olarak yaygın- farklı organlara yayılmış) olarak da sınıflandırılabilir.^2,3

Lokal Mantar Enfeksiyonları

Lokal mantar enfeksiyonları tipik olarak;

Cildi (Mantar Cilt Enfeksiyonları)
Ağız içini (stomatite yani ağzın ve dudakların enflamasyonuna neden olur) ve/veya
Üreme organını içerebilir.^2,3

Lokal mantar enfeksiyonları normal veya bağışıklığı baskılanmış hastalarda da ortaya çıkabilir.²

Lokal mantar enfeksiyonları mantarları kontrol altında tutan normal dengeler bozulduğunda ortaya çıkar. Örneğin, belirli mantar türleri (pamukçuk etkeni olan Candida adlı mantar gibi) normalde vücut yüzeylerinde veya bağırsakta bulunur. Normalde sindirim sistemi ve vajinada bulunan faydalı bakteriler (probiyotikler), bu mantarların fazladan çoğalmasını sınırlandırmaya yardımcı olabilir. Antibiyotik kullanımı, faydalı bakterilerin vücutta kurdukları dengeyi bozabilir ve bu durum da cilt, ağız içi gibi organlarda lokal mantar şikayetlerine neden olabilir.³

Sistemik Mantar Enfeksiyonları

Sistemik mantar enfeksiyonları akciğer, göz, karaciğer ve beyin gibi organları etkiler. Bu enfeksiyon aynı zamanda cildi de etkileyebilir. Genellikle zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde görülürler.³

Mantar Enfeksiyonlarının Tedavisi

Mantar enfeksiyonlarına etkili ilaçlar mevcuttur, ancak mantarların yapısı ve kimyasal yapısı onları öldürmeyi zorlaştırır. Bu nedenle doktorunuzun vereceği tedaviye uyum oldukça önemlidir.⁴

Antifungal yani mantar karşıtı ilaçlar, üreme organı veya ağız içi gibi lokal cilt bölgelerine doğrudan uygulanabilir. Lokal veya genel olarak yaygın (sistemik)olan mantar hastalığı şikayetlerinde ağız yoluyla alınabilir veya daha ciddi enfeksiyonları tedavi etmek için gerektiğinde enjekte edilebilir. Genellikle birkaç aylık tedavi gerekir.⁴

Mantar Enfeksiyonlarının Tedavisi

Mantar enfeksiyonları insandan insana bulaşabilir.
Hayvanlardan insanlara ve daha nadiren topraktan insanlara da yayılabilirler.
Giysiler, yatak takımları veya saç fırçaları gibi başkalarına ait eşyaları ortak kullanırsanız mantar bulaşabilir veya havuz gibi kirli zeminlerde çıplak ayakla yürüyerek mantar kapabilirsiniz.
Saçta ve ciltte mantar enfeksiyonları kaşıntı şikayetlerine neden olur. Şikâyet bölgesini kaşıyarak enfeksiyonu vücudunuzun diğer bölgelerine ellerinizle yayabilirsiniz. Bu nedenle, mantar enfeksiyonlarının yayılmasını durdurmaya yardımcı olmak için doktora başvurmak ve iyi bir hijyen uygulamak önemlidir.

Ciltteki Mantar Enfeksiyonlarının Önlenmesi

Mantar enfeksiyonları çeşitleri, birçok farklı mantar türü neden olabilir. Bunlar insanlar arasında veya hayvanlardan, topraktan, kirlenmiş eşyalardan veya zeminlerden yayılabilir. Pamukçuk gibi bazı cilt mantarı enfeksiyonları, vücudunuzun kendi mayasının (bir tür mantar) özellikle bağışıklık sisteminiz zayıfladığında daha fazla büyüme fırsatı bulduğunda ortaya çıkar.⁵

Cilt de mantar hastalıkları için oldukça potansiyel bir organdır.⁵

Cildinize hava aldırmayan, nemli tutan dar giysiler giyerseniz, fazla kiloluysanız, hamileyseniz veya belirli tıbbi durumlarınız varsa mantar enfeksiyonu geliştirme riskiniz yüksek olabilir.⁵

Bazı basit önlemler alarak mantar cilt enfeksiyonu kapma riskinizi azaltabilirsiniz:⁵

El, ayak gibi uzuvlarınızı yıkadıktan sonra cildinizi iyice kurulayın. Özellikle ayaklarınızı yıkayıp kurulamadan çorap, terlik veya ayakkabı giymek mantar için elverişli ortam sağlar.
Mantar ayak tırnaklarını etkileyebilir ve tedavisi uzun sürer. Tırnak mantarı şikayetlerini önlemek için çoraplarınızı sık değiştirmeye ve ayaklarınızın nemli kalmamasına dikkat edin.
Duş, sauna, yüzme havuzu gibi ortak kullanım alanlarında çıplak ayakla yürümeyin.
Nemi cildinizden uzak tutmak için tasarlanmış, pamuklu veya nefes alabilen bir malzemeden yapılmış bol giysiler giyin. Mantar nem sever.
Havlunuzu, tarağınızı ve terliklerinizi paylaşmayın.
Aynı ayakkabıyı; nemli kalmamasına, kurumasına zaman tanımak için sürekli kullanmayın.
Şeker hastalığınız varsa kan şekerinizin kontrol altında olmasına dikkat edin.
Evcil hayvanınızın mantar şikayetinin olduğundan şüpheleniyorsanız veterinere götürmeyi ihmal etmeyin.

Ayrıca salgın döneminde, işte ve sokakta uzun süreli maske kullanımı da maske altındaki ciltte neme neden olarak yüzde mantar şikayetleri için uygun zemin sağlayabilir. Maskenizi gün içinde sık aralıklarla değiştirmeye dikkat edin ve birkaç saatte bir, sosyal koşullara dikkat ederek cildiniz için 5 dakika maske takmaya ara verin.6

Şikayetleriniz için doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin.

Kaynakça