Çocuklarda ve Bebeklerde Aşı Takvimi

Türkiye’de çocukluk çağı aşılaması, uzun yıllardır yürürlükte olan ulusal bağışıklama programı sayesinde oldukça yüksek seviyelerde seyretmektedir. 2025 yılı itibarıyla Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı güncel aşı takvimi, yenidoğan bebeklerden ergenlik dönemine kadar her çocuğun bağışıklık sistemini güçlendirmeyi hedefleyen kapsamlı bir yapı sunmaktadır. Bunlar; difteri, boğmaca, tetanos, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, H. influenza tip b, tüberküloz, kızamık, kabakulak, kızamıkçık, suçiçeği ve pnömokoktur.⁶

Uluslararası kuruluşların verileri de Türkiye'nin aşılama performansını doğrulamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve UNICEF’in 2023 yılı sonu itibarıyla yayımladığı verilerde, Türkiye'de DTP3 (difteri, tetanoz, boğmaca) aşı kapsamının %99 olduğu belirtilmiştir. Hepatit B, Hib ve polio (çocuk felci) aşılarının da benzer oranlarda uygulanması, bağışıklama sistemimizin etkin çalıştığını ortaya koymaktadır.⁷

Ancak yüksek aşılama oranlarına rağmen, son yıllarda toplumda “aşı tereddütü” kavramı giderek daha fazla konuşulur hale gelmiştir. 2023 yılında Türkiye genelinde 1100 ebeveyn üzerinde yapılan geniş çaplı bir araştırmaya göre, ebeveynlerin %11,2’si çocukluk çağı aşıları hakkında kaygı duyduklarını belirtmiştir. Bu kaygıların temelinde ise aşıların içeriğinde yer alan kimyasallar, yan etkiler ve internet üzerinden yayılan yanlış bilgiler yer almaktadır.⁸

Çalışmada ayrıca tamamlayıcı ve alternatif tıpa yönelen ebeveynlerde aşı tereddüdünün daha yaygın olduğu görülmüştür. Aşı karşıtlığı ile bireysel sağlık tercihleri arasında güçlü bir ilişki bulunmakta, ebeveynlerin internet ve sosyal medya kaynaklı içeriklere maruz kalmaları da bu süreci olumsuz yönde etkilemektedir.

Bu noktada sağlık çalışanlarının bilgilendirme rolü ön plana çıkmaktadır. Hastaneler, aile sağlığı merkezleri ve sağlık profesyonellerinden bilgi alan ailelerin aşı konusundaki endişelerinin daha az olduğu ortaya konmuştur. Bilgiye dayalı ve güvene dayalı bir iletişim modeliyle ebeveynlerin ikna edilmesi, aşılama oranlarının sürdürülebilirliğini sağlamak açısından büyük önem taşımaktadır.

Özellikle COVID-19 pandemisi sonrası dönemde, toplumun sağlık hizmetlerine güvenini yeniden inşa etmek, aşı tereddütünü azaltmak için kilit bir strateji olacaktır. Aynı zamanda mülteci ve dezavantajlı gruplara yönelik özel aşı kampanyaları düzenlenmesi, ulusal bağışıklama programlarının kapsayıcılığını artıracaktır.

Sonuç olarak, Türkiye’de çocukluk çağı aşılaması, yüksek uygulama oranlarıyla başarıyla sürdürülmektedir. Ancak aşı tereddüdü ve yanlış bilgiyle mücadele, bilimsel verilerle desteklenen kamuoyunu bilgilendirme kampanyalarıyla kararlılıkla devam etmelidir.

Çocukluk Çağı Aşılama Oranları

WHO ve UNICEF’in 2022 Türkiye verilerine göre çocukluk çağı aşılarında oldukça yüksek bir kapsama oranı sağlanmıştır.^1-2

BCG (Verem aşısı):%98
DTP3 (Difteri, Tetanoz, Boğmaca 3. doz):%99
Hib3 (Hemofilus influenza tip B 3. doz):%99
HepB3 (Hepatit B 3. doz):%99
Pol3 (Polio 3. doz):%99
PcV3 (Pnömokok 3. doz):%95

Bu oranlar, çocukluk çağında uygulanan temel aşılar için Türkiye’nin ulusal bağışıklama programını büyük ölçüde başarıyla uyguladığını göstermektedir.

Aşı Tereddütü ve Reddi Eğilimleri

Aşı reddi, 2011 yılında yalnızca 183 aile iken, 2018 yılında 23.000 aileye ulaşmıştır. Aşı tereddütüne yol açan başlıca nedenler:^3,4

Aşı içeriğine duyulan güven eksikliği,
Yan etkilerden korku,
Bilgi eksikliği,
Dini ve kültürel inançlar,
İnternet ve sosyal medya kaynaklı yanlış bilgilendirmelerdir.

Tereddüt ve aşı reddi eğilimleri özellikle eğitim ve gelir düzeyi yüksek bireylerde daha sık görülmektedir.

Ebeveyn Bilgi, İnanç ve Davranışları

İzmir'de 302 ebeveyn üzerinde yapılan bir çalışmada, ebeveynlerin %97,7’si çocuklarını tamamen aşılatmıştır. Ancak %2,3’ü hiç aşı yaptırmamıştır. Ebeveynlerin %98’i, sağlık çalışanlarının verdiği bilgilere güvenmektedir.⁵

Araştırmalara göre, ebeveynlerin inançları, çocuklarını aşılatma davranışlarının %53'ünü açıklamaktadır.⁵

Aşıya Yönelik Yan Etki Endişeleri

Ebeveynlerin %89'u aşıların yan etkisi olabileceğini düşünmektedir. En sık bildirilen yan etkiler:

Ağrı(%63,7),
Ateş (%58,4),
Enfeksiyon (%53,9),
Döküntü (%53,6),
Kısırlık endişesi(%26,6).

Bu durum, doğru bilgilendirme çalışmalarının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.

COVID-19 Pandemisinin Etkisi

Pandemi sürecinde bazı aileler aşılamayı ertelemiş veya tereddüt etmiştir. Ancak sağlık çalışanlarının doğru yönlendirmeleri ve güven verici iletişim becerileri, aşılamanın yeniden hız kazanmasına büyük katkı sağlamıştır.^4,5

Sağlık Çalışanlarının Rolü

Bebek aşı tablosu ve çocuk aşı takvimi konusunda ailelerin en güvenilir bilgi kaynağı sağlık çalışanlarıdır. Sağlık profesyonellerinin olumlu ve destekleyici tavrı, aşı güveni oluşturmakta ve tereddütü azaltmaktadır.^4,5

Kaynakça

Shukla, V.V., Shah, R.C. Vaccinations in Primary Care. Indian J Pediatr 85, 1118–1127 (2018). https://doi.org/10.1007/s12098-017-2555-2
Turkiye: WHO and UNICEF estimates of immunization coverage: 2022 revision
Özceylan, G., Toprak, D., & Esen, E. S. (2020). Vaccine rejection and hesitation in Turkey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(5), 1034–1039.https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1717182
Kurt, O., Küçükkelepçe, O., Öz, E., Doğan Tiryaki, H., & Parlak, M. E. (2023). Childhood Vaccine Attitude and Refusal among Turkish Parents. Vaccines, 11(8), 1285.https://doi.org/10.3390/vaccines11081285
Emlek Sert, Z., Topçu, S., & Çelebioğlu, A. (2023). Knowledge, Beliefs, and Behaviors of Turkish Parents about Childhood Vaccination. Children, 10(10), 1679.https://doi.org/10.3390/children10101679
Erişim tarihi: 22.04.2025https://asi.saglik.gov.tr/bagisiklama-programi-ve-asi-takvimi/asi-takvimi.html
Turkiye: WHO and UNICEF estimates of immunization coverage: 2023 revision
Tekin, Ç., Gökçe, A., Boz, G., Aslan, M., & Yiğit, E. (2023). Reasons for parental hesitancy or refusal of childhood vaccination in Türkiye. Eastern Mediterranean health journal = La revue de sante de la Mediterranee orientale = al-Majallah al-sihhiyah li-sharq al-mutawassit, 29(5), 343–353.https://doi.org/10.26719/emhj.23.059