Diyabet Nedir ve Diyabet Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Diyabet, pankreasın yeterli miktarda insülin hormonu üretememesi ya da üretilen insülinin vücut tarafından etkili bir şekilde kullanılamaması sonucunda ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden bir hastalıktır. Diyabet nedir sorusuna cevap ararken, diyabetin farklı türleri olduğunu ve her bireyde farklı belirtiler gösterebileceğini unutmamak gerekir.

Diyabet Hastalığı Görülme Oranları

Global popülasyonda 20-79 yaş arası yaklaşık 537 milyon kişide diyabet hastalığı bulunmaktadır. Bu, yaş aralığının %10,5’ini oluşturmaktadır. Türkiye’de diyabet ise erişkin popülasyonda yaklaşık olarak 9 milyon kişiyi etkileyen bir hastalıktır. Ancak hasta farkındalığı yaklaşık %50 seviyesindedir.

Genellikle 40 yaşın üzerindeki bireylerde görülen Tip 2 diyabet belirtileri, normal yaşlanma süreciyle karışarak fark edilmeyebilir. Çoğu zaman, bireyler başka sağlık sorunları nedeniyle doktora başvurduklarında tesadüfen diyabet tanısı alırlar. Tip 2 diyabetlilerde susuzluk, açlık hissetme, halsizlik gibi diyabet belirtileri yaygındır.

Diyabet Hastalığında Beslenme

Diyabet tedavisinde kan şekeri kontrolünü sağlamak için sağlıklı beslenme alışkanlıklarının benimsenmesi büyük önem taşır. Diyabetli bireylerin de diyabeti olmayanlar gibi yeterli ve dengeli beslenmeyi öğrenmeleri ve bunu günlük yaşamlarına adapte etmeleri, sağlıklı bir yaşam sürdürmenin temelini oluşturur.

Diyabet tedavisinin ana hedefi, kan şekeri seviyesini normal sınırlar içinde tutarak, kısa ve uzun vadede ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarını önlemek ya da geciktirmektir. Diyabet tedavi süreci aşağıdaki prensiplere dayanmaktadır:

• Sağlıklı beslenme ve egzersiz,
• Sağlıklı beslenme, oral antidiyabetik (OAD) ilaçlar ve egzersiz,
• Sağlıklı beslenme, insülin tedavisi ve egzersiz,
• Sağlıklı beslenme, oral antidiyabetik (OAD) ilaçlar, insülin ve egzersiz.

Her bireyin tedavi planı kişisel ihtiyaçlarına göre şekillendirilmektedir.

Diyabet Tedavisinde Beslenme Planı

Diyabet tedavisinde beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesindeki temel amaç, diyabetli bireyin hayatı boyunca sürdürebileceği en uygun beslenme planını oluşturmaktır. Bu planla:

• Kan şekerini normal seviyelerde tutmak,
• Hiperglisemi (yüksek kan şekeri) ve hipoglisemi (düşük kan şekeri) gibi akut komplikasyonları önlemek,
• İdeal vücut ağırlığını sağlamak ve korumak hedeflenir.

Bu doğrultuda, Tip 2 diyabetli bireylere:

• Kişisel özelliklerine uygun, yeterli miktarda ve doğru zamanlarda yemek yemeleri,
• Kan şekeri kontrolü için ihtiyaçlarına uygun miktarda karbonhidrat tüketmeleri,
• Besin çeşitliliğine dikkat etmeleri,
• Lif açısından zengin besinleri artırmaları,
• Basit şekerleri (toz şeker, bal, tatlılar, meyve suları vb.) diyetisyen kontrolünde tüketmeleri önerilir.

Diyabet ve Öğün Sıklığı

Gün içinde tüketilmesi gereken öğün sayısı, diyabetin tipine, alınan tedaviye ve mevcut kan şekeri düzeyine göre değişir. İnsülin kullanan Tip 1 ve Tip 2 diyabetli bireyler için genellikle üç ana öğün ve üç ara öğün olmak üzere altı öğün beslenmeleri önerilir. Bu düzen, kan şekeri seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olur.

Diyabet ve Sağlıklı Beslenme İpuçları

Diyabetli bireyler genellikle aileyle yemek zamanlarını ve yedikleri yemek türlerini değiştirip, kendileri için ayrı yemek hazırlama gereği duyabilir. Ancak, diyabetli ve diyabetli olmayan bireyler için önerilen sağlıklı beslenme prensipleri temelde aynıdır. Diyabet, bireyin temel besin ihtiyaçlarını değiştirmez. Beslenme planı, bireysel özelliklere göre değişen enerji ve besin öğesi ihtiyaçlarının dengeli ve çeşitli yiyeceklerden karşılanmasını hedefler.

Diyabeti olmayan bir kişi de rafine şeker tüketimini sınırlamalı, doymuş yağ ve kolesterolden zengin gıdaları (et, süt, yoğurt, peynir, yumurta gibi) ölçülü tüketmeli ve az az, sık sık yemek yemelidir. Sağlıklı bir beslenme için aşağıdaki besin öğelerini dengeli ve yeterli miktarda almak önemlidir:

• Karbonhidratlar: Tahıllar, unlu mamuller, kuru baklagiller, patates, sebzeler, meyveler, süt ve yoğurt gibi kaynaklardan sağlanır.
• Proteinler: Et, yumurta, peynir, süt ve yoğurt gibi besinlerden elde edilir.
• Yağlar: Yağ içeren gıdalar arasında yağlar, et, yumurta, peynir, süt ve yoğurt bulunur.
• Vitaminler ve Mineraller: Sebzeler, meyveler ve diğer tüm besin gruplarından elde edilir.
• Lif (Posa): Sebzeler, meyveler ve tam tahıllı gıdalar gibi kaynaklardan alınmalıdır.

Bu dengeyi sağlamak hem diyabetli hem de diyabetli olmayan bireyler için sağlıklı bir yaşamın temelidir.

Kaynakça

• International Diabetes Federation. Diabetes Atlas, 10th Ed, IDF Press, Bruxelles: 2021.
• Satman et al.Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and pre-diabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol 28:169-180.
• Türk Diyabet Vakfı. (2024). ‘’Diyabet Nedir’’https://www.turkdiab.org/diyabet-hakkinda-hersey.asp?lang=TR&id=46
• Türk Diyabet Vakfı. (2024). ‘’Tip2 Diyabet’’https://www.turkdiab.org/diyabet-hakkinda-hersey.asp?lang=TR&id=48
• Türk Diyabet Vakfı. (2024). ‘’Beslenme Tedavisi’’https://www.turkdiab.org/diyabet-hakkinda-hersey.asp?lang=TR&id=51

#Diyabet nedir #Diyabet belirtileri #Diyabet tedavisi #Tip 2 diyabet #Kan şekeri kontrolü #Diyabet hastalığı #Diyabet beslenme önerileri #Diyabet komplikasyonları #Diyabet tedavisinde beslenme #Diyabet risk faktörleri