Erken Teşhis Hayat Kurtarır: Kanser Sürecinde Tarama Testleri

 
Kanser, her yıl milyonlarca insana teşhis konulmasıyla birlikte dünya çapında önde gelen ölüm nedenlerinden biridir. Kanser tarama testleri, kanserin daha tedavi edilebilir olduğu erken bir aşamada tespit edilmesi için etkili bir araçtır. 

En Yaygın Kanser Türleri ve Tarama Testleri: Yaş ve Zaman Faktörüne Bir Bakış

1- Meme Kanseri: 

• 20-40 yaş arası kadınlar için herhangi bir risk faktörü yoksa, 3 yılda bir detaylı hekim muayenesi yeterlidir. Ancak, ailede meme kanseri öyküsü olan kadınlar, hekimlerinin önerisi doğrultusunda yakın takip edilmelidir.
• 40 yaşından sonra meme kanseri riski artar, bu nedenle tüm kadınların yılda bir kez meme muayenesi yaptırması önerilir. Ayrıca 35-40 yaş arasında en az bir dijital mamografi çektirmek, sonraki yıllarda yapılan incelemeleri daha doğru bir şekilde değerlendirmek için önemlidir. 
• İlk mamografi ve detaylı meme muayenesi, 40-45 yaş arası takibin nasıl yapılacağı konusunda fikir verir. 
• 45 yaş sonrasında ise her sene mutlaka mamografi çektirilmesi önerilir.
• Meme kanseri belirtileri mevcut olmasa bile, 20 yaş üzeri kadınlar düzenli olarak kendi kendine meme muayenesi yapmalı ve yaşına ve sağlık durumuna uygun aralıklarla mamografi taramalarına katılmalıdır. 

2- Rahim Ağzı Kanseri: 

Rahim ağzı kanseri, vajina ile rahim arasındaki açıklık olan servikste gelişen bir kanser türüdür. Esas olarak belirli insan papilloma virüsü (HPV) türlerinden kaynaklanır.

21 ila 29 Yaş Arası

Pap smear testi yaptırmaya 21 yaşında başlanmalıdır. Pap smear testi sonucu normalse, doktorunuz bir sonraki teste kadar üç yıl beklenebileceğini söyleyebilir.

30 ila 65 Yaş Arası

Hangi test seçeneğinin sizin için uygun olduğuna hekim ile birlikte karar verilmelidir:

• Yalnızca HPV testi: Buna birincil HPV testi denir. Sonucunuz normalse, doktorunuz size bir sonraki tarama testine kadar beş yıl bekleyebileceğinizi söyleyebilir. 
• PAP SMEAR + HPV Testi: Buna ortak test denir. Her iki sonucunuz da normalse, doktorunuz bir sonraki tarama testine kadar beş yıl bekleyebileceğinizi söyleyebilir. 
• Yalnızca PAP SMEAR Testi: Sonucunuz normalse, doktorunuz bir sonraki Pap testine kadar üç yıl bekleyebileceğinizi söyleyebilir.

65 Yaş Üstü

Doktorunuz aşağıdaki durumlarda artık tarama yaptırmanıza gerek olmadığını söyleyebilir:

• Birkaç yıldır normal tarama testi sonuçlarına sahipseniz
• Geçmişte rahim ağzı kanseri geçirmediyseniz 
• Miyom gibi iyi huylu hastalıklar doğrultusunda rahim ağzı operasyonu geçirdiyseniz

3- Kolon ve Rektum Kanseri: 

Kolon ve rektum kanseri için ana test, bağırsağınızın içine bakmak için kameralı ince, esnek bir tüpün kullanıldığı kolonoskopidir. Kolonoskopi sırasında test için bağırsağınızın iç yüzeyinden küçük bir örnek alınabilir (biyopsi).

Tarama testleri iki grupta sınıflandırılmaktadır: 

• Dışkıda kolorektal tümör belirteçlerinin varlığını arayan dolaylı testler
• Kalın bağırsakta tümörün doğrudan görüntülenmesine dayanan testler (sigmoidoskopi ve kolonoskopi)

Sigmoidoskopi ve kolonoskopi benzer yöntemlerdir, ancak sigmoidoskopi sadece kalın bağırsağın son kısmını inceleyebilirken, kolonoskopi tüm kalın bağırsağı inceleyebilir.

• Kolonoskopi ve diğer testler (yüksek hassasiyetli dışkıda gizli kan testleri ve dışkı DNA testleri) dahil olmak üzere çeşitli tarama testlerinin kolorektal kanserden ölme riskini azalttığı gösterilmiştir. 
• Uzmanlar genellikle 50 yaşından sonra her iki yılda bir Gaitada Gizli Kan Testi, her 10 yılda bir kolonoskopi veya sigmoidoskopi yaptırılmasını önerirler.

4- Prostat Kanseri: 

Prostat kanseri için hekim kan örneği alıp PSA (Prostata Özgü Antijen) seviyeleri, elle prostat muayenesi yapabilmektedir. Gerekildiği durumda hasta prostattaki herhangi bir sorunu tespit edebilecek ve biyopsiye rehberlik edebilecek bir MR taramasına da sokulabilir. 

Biyopsi transperineal (prostat bezi dokusu) veya transrektal (makat içerisinden) olarak yapılabilir. Rahatsızlığı en aza indirmek için lokal anestezi verilebilmektedir. 

Kanserin yayıldığı durumlarda ise genelde MRI, CT, PET taramaları ve izotop kemik taramaları gibi daha ileri testlere başvurulmaktadır.

• PSA (Prostat Spesifik Antijen) düzeyi 1'in altında ise 45 ve 50 yaşlarında testin tekrarlanması yeterlidir. Ancak seviye 1'in üzerindeyse daha sık aralıklarla PSA testi yaptırmak gerekir. Çünkü prostat kanseri bir kan belirteci ile teşhis edilebilen tek tümördür. 
• 50 yaşından itibaren erkekler, testin kendileri için doğru seçim olup olmadığına karar verebilmeleri için testin artıları ve eksileri hakkında bir sağlık uzmanıyla konuşmalıdır.

5- Akciğer Kanseri:

30 yıldır sigara içen, 55-74 yaş arası bireylerin yılda bir defa düşük doz tomografi ile taramalarını yaptırmaları erken teşhiste büyük önem taşıyor. 
Ulusal Akciğer Tarama Çalışması (NLST) akciğer kanserini tespit etmenin iki yolunu karşılaştırmıştır: Düşük doz sarmal bilgisayarlı tomografi (BT) ve standart göğüs röntgeni. 
Ulusal Akciğer Tarama Çalışması (NLST) aynı zamanda düşük doz sarmal bilgisayarlı tomografi (BT) ile standart göğüs röntgeni taramalarını karşılaştırmıştır. Bulgular, sarmal BT'nin akciğer kanserinden ölme riskini yüzde 15 ila 20 oranında azalttığını göstermiştir. 

6 - Cilt Kanseri

Cilt kanseri için tanı yöntemleri arasında fiziksel muayene, biyopsi ve görüntüleme testleri yer alır. Fiziksel muayene sırasında, hekiminiz cildinizi olağandışı lekeler veya büyümeler açısından inceleyecektir. Bir anormallik bulunursa, test için bir doku örneği almak üzere biyopsi yapılabilir.

Cilt kanseri için tarama testleri kendi kendine muayeneleri ve bir dermatolog tarafından düzenli cilt kontrollerini içerir. Kendi kendine muayene, benler, çiller veya diğer lekelerdeki herhangi bir değişiklik için cildin incelenmesini içerir. Bir dermatolog daha kapsamlı bir cilt kontrolü yapabilir ve herhangi bir şüpheli nokta bulunursa biyopsi önerebilir.

7- Tiroid Kanseri

Tiroid kanserinin teşhisi, hastanın boynundaki şişlik şikayetiyle başlar ve muayene ile birlikte kanda T3, T4, TSH seviyeleri incelenir. Ultrasonografik inceleme ile nodül varlığı ve boyutu değerlendirilir ve ince iğne biyopsisi ile teşhis kesinleştirilir. Patolojik inceleme, şişliğin cerrahi yolla çıkarılması ile yapılmaktadır.

 
Diğer Yöntemler

1. Alfa-fetoprotein Kan Testi

Alfa-fetoprotein kan testi bazen karaciğer ultrasonu ile birlikte, hastalık riski yüksek olan kişilerde karaciğer kanserini erken tespit etmek için kullanılır.

2. Meme MR Görüntüleme Testi

Genellikle BRCA1 geninde veya BRCA2 geninde (hücre büyümesinin düzenlenmesinde kritik rol oynayan tümör baskılayıcı genler) zararlı bir mutasyon taşıyan kadınlar için kullanılır; bu mutasyonlar meme kanserinin yanı sıra diğer kanserlerin riskini de artırır.

3. CA-125 Testi

Genellikle transvajinal ultrason (vajina içi ultrason) ile birlikte yapılan CA-125 kan testi, özellikle hastalık riski yüksek olan kadınlarda yumurtalık kanserini erken tespit etmeye çalışmak için kullanılabilir.

4. Çoklu Kanser Tespit Testleri

Çoklu kanser tespit testleri, vücut sıvılarında kanser hücreleri tarafından yayılabilecek biyolojik sinyalleri ölçen testlerdir. Bu sinyaller biyobelirteçler veya tümör belirteçleri olarak da bilinir. Bu testlerin semptomları olmayan kişilerde kanser taraması için etkili olup olmadığı bilinmemektedir ve randomize klinik çalışmalarla değerlendirilmesi gerekmektedir.

5. Sanal Kolonoskopi

Sanal kolonoskopi, kolon ve rektumun vücudun dışından incelenmesini sağlar. Kolorektal kanserden ölümleri azalttığı gösterilmemiş olsa da ve kolon dışında daha fazla araştırılması gereken olası sorunları ortaya çıkarabilse de, bir kişinin kabul edilebilir bulduğu tek kolorektal kanser tarama testi ise bu test önerilebilir.

Kanser tarama testleri, kanserin daha tedavi edilebilir olduğu erken bir aşamada tespit edilmesi için değerli bir araçtır. Bununla birlikte, her bir tarama testinin faydalarını ve potansiyel risklerini ve ayrıca her bir kanser türü için önerilen tarama kılavuzlarını anlamak önemlidir. Endişelerinizi veya sorularınızı hekiminizle ya da sağlık ekibinizle görüşmeniz de önemlidir.

KAYNAKÇA

1. https://www.cancer.org/healthy/find-cancer-early/american-cancer-society-guidelines-for-the-early-detection-of-cancer.html 
2. https://www.cancer.gov/about-cancer/screening/screening-tests 
3. Elmunzer BJ, Hayward RA, Schoenfeld PS, Saini SD, Deshpande A, Waljee AK. Effect of flexible sigmoidoscopy-based screening on incidence and mortality of colorectal cancer: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS Med (2012) 9:e1001352. doi:10.1371/journal.pmed.1001352 
4. Holme Ø, Bretthauer M, Fretheim A, Odgaard-Jensen J, Hoff G. Flexible sigmoidoscopy versus faecal occult blood testing for colorectal cancer screening in asymptomatic individuals. Cochrane Database Syst Rev (2013) 9:CD009259. doi: 10.1002/14651858.CD009259.pub2  
5. Ferlay J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, et al. GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC Cancer Base No. 11. Lyon: International Agency for Research on Cancer (2013). Available from: http://globocan.iarc.fr 
6. Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA Cancer J Clin (2021) 71(3):209–49. doi: 10.3322/caac.21660 
7. https://www.cdc.gov/cancer/cervical/basic_info/screening.htm 
8. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-tarama-standartlari/listesi/kolorektal-kanser-tarama-program%C4%B1-ulusal-standartlar%C4%B1.html
9. https://www.nhs.uk/conditions/prostate-cancer/diagnosis/ 
10. https://www.nhs.uk/conditions/bowel-cancer/symptoms/ 
11. https://www.nhs.uk/conditions/cervical-cancer/ 

##ErkenTeşhisHayatKurtarır