Kanserde Akıllı Dönüşüm: Akıllı İlaç Nedir, Nasıl Kullanılır?

Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de her yıl ortalama 163 bin kişi kanser tanısı almaktadır. Dünya çapında ise ortalama 18 milyon kişiye kanser tanısı konulmaktadır.¹

Bu tablonun gelecek günlerde iyiye gitmesi adına ülkemizde kansere karşı bilinç düzeyinin geliştirilmesi için her yıl 1-7 Nisan tarihleri arası "Ulusal Kanser Haftası" olarak belirlenmiştir. Bu sayede, kanser hastalığının toplumda daha fazla önlenmesi ve tedavi edilmesi hedeflenmektedir.

Son dönemde kanserle mücadelede erken tanı, bilinçlenme gibi koruyucu önlemlerin yanı sıra akıllı tedavi yöntemleri de öne çıkmaktadır.¹

Akıllı İlaç/ Hedefe Yönelik Tedavi Nedir?

Günümüzde kanser tedavisinde cerrahi, radyasyon tedavisi ve kemoterapi en yaygın yöntemler arasında yer almaktadır. Ameliyat genellikle hastalığın erken bir aşamasında önerilir ve tüm kanser hücreleri çıkarılabildiğinde daha etkilidir.²

Uzun yıllar tıp biliminde kullanılsa da bu bilindik yöntemler sağlıklı hücreler ile kanser hücreleri arasında ayrım yapmaksızın tüm hücrelere saldırmaktadırlar. Bu da kanser hücrelerinin yanında sağlıklı hücreleri de etkiler. Tedaviye bağlı komplikasyon ve yan etkiler süreci kötü etkilemekle beraber hastanın uyuncunu da bozabilmektedir.³

Akıllı İlaç ‘Akılcı’ Tedavi

Hedefe yönelik ilaçlar ise kemoterapi ilaçlarından farklı çalışır.

Bu ilaçlar kanser hücrelerinin nasıl büyüdüğünü, bölündüğünü ve yayıldığını kontrol eden genleri ve proteinleri hedeflemek için o mutasyona özgü tasarlanır. Böylece hücrelere zarar vermeden kanser hücrelerinin öldürülmesine yardımcı olabilmektedirler. Bu da tedavi seyrinde hasta sağlığı için büyük bir gelişmedir.

Örneğin en bilinen yan etki olarak saç ve kaş dökülmesi gibi hastayı psikolojik olarak etkileyen bir yan etkiyi bazı akıllı ilaçlar sayesinde kontrol altına alabilmekteyiz.⁴

Farklı Akıllı İlaç Tipleri

Akıllı ilaçlar, tedavi sürecinde çeşitli şekillerde etki gösterebilecek farklı türlere sahiptir:

1- Monoklonal antikorlar: Monoklonal antikor adı verilen ilaçlar, kanser hücrelerinin dışındaki belirli bir hedefi bloke ederek çalışmaktadırlar. Hedef, kanser hücrelerinin etrafındaki alanda da olabilmektedir.
2- Küçük moleküllü ilaçlar: Küçük moleküllü ilaçlar olarak adlandırılan ilaçlar ise, kanser hücrelerinin çoğalmasına ve yayılmasına yardımcı olan süreci engellemektedirler.5 Diğer hedefli tedavi türleri ise immünoterapileri, hormon terapilerini, sinyal iletim inhibitörlerini (durdurucular), gen ifadesi düzenleyicileri, apoptoz indükleyicileri (hücre ölümünü tetikleyenler) içerir.⁶

Akıllı İlaçlar Nasıl Etki Eder?

Akıllı ilaçlar hedefledikleri kanser hücrelerine farklı şeyler yapabilir:⁵

Kanser hücrelerine büyümesini ve bölünmesini söyleyen sinyalleri engellemek veya kapatmak
Tümör içindeki damar gelişimini engellemek
Kemoterapi, radyasyon gibi tedavilerle beraber verilip bu ilaçları ilgili kanser hücrelerine taşımak
Kanser hücrelerinin normalden daha uzun yaşamasını önlemek
Kanser hücrelerini direkt yok etmek

Akıllı İlaçlar Hangi Evrelerde Kullanılır?

Akıllı ilaçlar, ilk basamak tedavi, adjuvan tedavi (kanser nüksünü önlemek için birincil tedaviden sonra verilir) ve palyatif bakım (kanserin ileri evrelerinde semptomları hafifletmek için verilir) dahil olmak üzere kanser tedavisinin çeşitli aşamalarında kullanılabilmekle beraber hemen hemen her dokunun/organın kanserinde akıllı ilaç kullanılabilir.⁶ Ayrıca sadece yetişkinlere özgü olmayıp çocukluk çağı kanserlerinde de kullanılan bir ilaç türüdür.²

Fakat kanserde akıllı ilaç kullanılıp kullanılamayacağı; kanser türüne, kanser hücrelerinde bulunan mutasyona, hastanın genel sağlık durumuna göre değişebilir.⁶

Akıllı İlaç Yan Etkileri

Birçok kanser tedavisi gibi, hedefe yönelik tedavi ilaçlar da yan etkilere neden olabilir. Fakat uzmanlara göre kemoterapi gören hastalarda ortaya çıkan saç dökülmesi, aşırı bulantı, kusma, kan değerlerinde düşme, kansızlık ve bunun tetiklediği enfeksiyonlar görülüyorken akıllı ilaç tedavisinde bunların büyük bir kısmına rastlanmamaktadır.¹

Şunu bilmek önemlidir:⁵

Tümör, ilacın hedeflediği spesifik genetik değişikliğe veya proteine sahip değilse, hedefe yönelik bir tedavi işe yaramaz.
Tedaviye yanıt uzun sürebilir
İlacın hedeflediği spesifik genetik değişikliğe veya proteine sahip olsanız bile, tümörün ilaca yanıt vermemesi olasıdır.
Hücreler hedefe yönelik tedaviye dirençli hale gelebilir, bu nedenle ilaç önce etki edebilir, ancak zamanla etki göstermeyebilir.

Sağlık Ekibinize Sorabileceğiniz Sorular

Hedefe yönelik tedavinin tedavi planınızın önerilen bir parçası olup olmadığı konusunda sağlık ekibinizle konuşmak en doğru bilgiyi almanıza yardımcı olurken içinizi de rahatlatacaktır.⁵
Tedavi sürecim nasıl olacak ve ne kadar süreceği konusunda tahmininiz var mı?
Bu tedavinin başarı oranı nedir ve neden bu tedaviyi uygun gördünüz?
Hangi yan etkilerle karşılaşabilirim?
İlaçların kullanımı konusunda talimatlar var mı?
Tedaviye yanıt vermediğim takdirde ne yapılacak?
Başka tedavi seçenekleri var mı?
Kaçınmam gereken ilaçlar ve gıdalar nelerdir?
Günlük yaşamımı nasıl etkileyeceğini bilmek istiyorum. Hangi faaliyetlerden kaçınmalıyım?
Tedaviyi tamamlandıktan sonra ne olacak?

Akıllı İlaç Tedavisinin Önemi

Akıllı ilaçlar, tedavide büyük bir başarıya imza atmıştır ve hastalar en iyi tedavi seçeneğini belirlemek için uzman bir onkolog ile görüşmeli ve donanımlı bir merkezde olası tedavi seçenekleri arasında en uygun yöntemi beraber seçmelidir.

Sağlıklı Günler Dileriz.

Kaynakça

#akıllı ilaç nedir #kanserde akıllı ilaç hangi evrede kullanılır #akıllı ilaç yan etkileri #akıllı ilaç ne kadar süre kullanılır #akıllı ilaç isimleri #kanserde akıllı ilaç isimleri #kanserde akıllı ilaç yan etkileri #kanser tedavisinde akıllı ilaç #akıllı ilaç kimlere verilir #akıllı ilaç kullanımı #akıllı ilaç nasıl kullanılır #kanserde akıllı ilaç ne kadar süre kullanılır