Kanser Tedavisinde Bazı Yan Etkiler Tedaviye Artmış Yanıtı Gösterir Mi?

Kanser tedavisinin en korkutucu yanı olan ilaç yan etkileri, hastaların yaşam kalitesini ileri seviyede düşürmekte ve tedaviye uyumunu azaltmaktadır.

1900’lerde radyoterapi ile başlayan kanser tedavisi 1940’larda kemoterapi de eklenerek devam etmiş, 1980’lerde hedefe yönelik tedavilerle ilgili çalışmalar başlamıştır. 1990’larda bu hedefe yönelik tedaviler hastalarda kullanılmaya başlanmıştır.

Kemoterapi günümüzde de önemli yeri olan bir tedavi olmakla birlikte yan etki oranları yüksektir. Son yıllarda kanser tedavisinde sık tercih edilmeye başlanan hedefe yönelik tedaviler hem etkililik hem de yan etki oranları açısından yüz güldürücü sonuçlar vermiştir. Birçok kanserin tedavisinde kullanılan bu ilaçlarla hastalık kontrol altında tutulabilmekte ve hastaların sağ kalım süreleri uzamaktadır. Yine son yıllarda immünoterapi de tedavide giderek daha fazla kullanılmaktadır. Kemoterapi dışında bu şekilde hedefe yönelik kullanılan tedavilere halk arasında “akıllı ilaç” da denmektedir.

Hedefe yönelik tedavilerin yan etkileri kemoterapiye kıyasla daha az görülmekte ve yan etki yönetimi daha kolay yapılabilmektedir. 

Çalışmalar bu yan etkilerin aslında ilacın etkililiği ile doğru orantılı olabileceğini göstermiştir. Bu yan etkiler ilacın kullanıldığı yıllar içinde çoğunlukla giderek azalmakta ve daha rahat yönetilebilmektedir.

Örnek olarak EGFR mutasyonu bulunan akciğer kanseri tedavisinde EGFR tirozin kinaz inhibitörü(Erlotinib,gefitinib) ve monoklonal antikoru(Cetuximab,panitumumab) kullanan hastalarda deri döküntüsü yan etkisinin şiddeti hastalığın ilerlemesine kadar geçen süre ile doğru orantılı bulunmuştur. Benzer durum böbrek hücreli kanser tedavisinde kullanılan VEGF tirozin kinaz inhibitörlerinin(Sunitinib, sorafenib) hipotiroidi(tiroid bezinin yavaş çalışması) ve hipertansiyon(tansiyon yüksekliği) yan etkileri için de geçerlidir. VEGF monoklonal antikoru Bevacizumab’ın hipertansiyon yan etkisi de hastalığın ilerlemesine kadar geçen sürenin daha uzun olacağını gösterebilir.

Yan etkiler hayat kalitesini düşüren faktörler olsa da, hedefe yönelik tedavilerdeki bazı yan etkilerin tedaviye artmış yanıtı gösterdiği akılda tutulmalıdır.

1.    Falzone et al., Front. Pharmacol., 13 November 2018 Sec. Experimental Pharmacology and Drug Discovery 
2.    Dienstmann R, et al. Oncologist 2011;16:1729–40
3.    Di Fiore F, et al. Br J Cancer 2011;105:1811–3  
4.    Porta C, et al.. Long-term Safety of Sunitinib in Metastatic Renal Cell Carcinoma. Eur Urol. 2016 Feb;69(2):345-51