Kanser Tedavisinde “Kemoterapi”
Kemoterapi, kanserli hücreleri ortadan kaldırmak veya bu hücrelerin büyümesini denetim altında tutabilmek için özel ilaçlar kullanılarak yapılan tedavidir. Kemoterapiler farklı kanserlerin tedavilerinde tek başlarına veya cerrahi ve radyoterapi ile birlikte uygulanabilmektedir.1
Tümörün cinsine ve hastanın özelliklerine göre değişik nedenlerle kemoterapi uygulanabilir:2
- Tümörü tamamen ortadan kaldırmak ve hastayı iyileştirmek için
- Tümörün yayılmasını ve tekrarlamasını engellemek için
- Tümörün büyümesini durdurmak veya yavaşlatmak için
- Tümörün sebep olduğu belirtileri yok etmek için kemoterapi uygulanabilmektedir.
Kemoterapi oldukça etkili bir tedavi yöntemi olmasının yanında bazen tümörü tamamen yok edemeyip sadece belirtilerini düzelterek hastanın daha rahat bir yaşam sürmesini sağlayabilir. Bazı tümörlerde ise tek tedavi yöntemi kemoterapi uygulanmasıdır. Geri kalan tümörlerde kemoterapi diğer tedavilerle (cerrahi ve radyoterapi) art arda veya aynı anda uygulanır.2
Kemoterapide kullanılan ilaçlar farklı yollarla uygulanabilmektedir:1
- Ağız yoluyla (oral): Kemoterapi ilaçları kapsül, hap veya solüsyon şeklinde ağızdan uygulanabilir.
- Damar yoluyala (intravenöz-İV): Kemoterapi ilaçları en sık damar yoluyla uygulanmaktadır. İlaçlar serum içerisine karıştırılarak veya direkt olarak enjektör ile damar içine verilerek uygulanabilir. Genellikle kol ve el üstündeki toplardamarlardan ilaçlar verilir. Bazı durumlarda damardan uygulanan bu tedavide port, kateter ve pompa gibi farklı aletler de kullanılabilmektedir.
- Enjeksiyon yoluyla: Bazı ilaçlar kas içine (intramusküler) veya cilt altına (subkutan) direkt enjeksiyon ile uygulanabilmektedir. Bir başka enjeksiyon yöntemi ise ilaçların doğrudan tümör içerisine(intralezyoner) uygulanmasıdır.
- Cilt üstüne (topikal) uygulama: Kemoterapi ilacının cilt üzerine uygulanmasıdır.
Kemoterapi uygulamaları ilacın veriliş şekline, hastanın genel durumuna, hastanın ve hekimin tercihlerine göre evde, hastanede veya bazı özel merkezlerde yapılabilmektedir.1
Kemoterapinin olası yan etkileri nelerdir?
Kemoterapi bir yandan vücutta bulunan kanserli hücreleri ortadan kaldırmaya çalışırken diğer yandan normal hücrelere de etki ederek bazı yan etkilerin oluşmasına neden olabilmektedir. Kemoterapiye bağlı gelişebilecek yan etkiler ve bu yan etkilerin şiddeti, uygulanan ilaçlara ve hastanın duyarlılıklarına göre değişmektedir. Kemoterapi ilaçlarından en çok etkilenen sağlıklı hücreler vücutta hızlı şekilde çoğalan hücrelerdir. Bu hücrelerin önde gelenleri saç, kemik iliğinde oluşan kan hücreleri ve sindirim sistemi hücreleridir. Bundan dolayı kemoterapi sırasında istenmeyen yan etkiler en sık bu hücreler üzerinde görülmektedir. Bununla birlikte hızla çoğalma ve yenilenme yeteneğine sahip bu hücreler kısa sürede çoğalarak kemoterapinin olumsuz yan etkilerini ortadan kaldırırlar.1
Kemoterapiye bağlı en sık karşılaşılan olası yan etkiler:1
- Halsizlik
- Bulantı ve Kusma
- Saçların dökülmesi
- Ağızda oluşan yaralar
- Kan değerlerinin düşmesi
- İshal ve kabızlık
- Cilt ve tırnaklarda oluşan değişiklikler
Hastaların tedavileri sırasında kendilerini, hastalıklarını ve çevrelerini olumlu bir bakış açısı ile değerlendirmeleri iyileşmeleri açısından en az uygulanan ilaçlar kadar önemlidir. Sakin, dayanıklı ve her şeye rağmen umutlu olmak hastaların bağışıklık sistemlerini de güçlendirir ve hem hastalıklarını daha kolay yenmelerine hem de tedavinin yan etkilerini daha az hissetmelerine olanak sağlar. Yan etkilerin çoğunun geçici olduğu unutulmamalıdır. Hastalar bir sıkıntı hissettiklerinde çevresindeki kişilerden ve hekimlerinden yardım istemek veya soru sormak konusunda çekinmemelidirler.2
Referanslar:
- https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-tedavisi/kanser-tedavisi-nelerdir/kemoterapi.html#:~:text=Kemoterapi%2C%20kanser%20h%C3%BCcrelerini%20yok%20etmek,ve%20radyoterapi%20ile%20birlikte%20uygulanabilir (Son erişim tarihi:15.03.2021)
- Hastalar İçin Kemoterapi Rehberi. İ.Ü. Onkoloji Enstitüsü. http://cdn.istanbul.edu.tr/statics/onkoloji.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2015/06/kemoterapi-kitap%C3%A7%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf (Son erişim tarihi:15.03.2021)
