Kanser ve Ötesi

Kanser, vücudumuzun yapı taşı olan hücrelerimizde başlar. Vücudumuz ihtiyacımıza göre yeni hücreler oluşturur ve bu yeni hücreler ölmekte olan eski hücrelerimizin yerini alırlar. Bu işleyişin ters gidebileceği ve vücudumuzda anormal gelişmelere yol açabileceği bazı durumlar vardır. Vücudumuz bazen ihtiyacın olmadığı durumlarda da yeni hücreler üretir, bu hücreler büyür ve eski hücreler de gerektiğinde ölmez. İstemsiz bir şekilde büyüyen bu ekstra hücreler, tümör adı verilen bir kitle oluşturabilir.

Tümörler vücutta yarattıkları etkiye göre iyi huylu tümörler ve kötü huylu tümörler olmak üzere ikiye ayrılır. İyi huylu tümörler “benign” olarak, kötü huylu tümörler ise “malign” olarak adlandırılırlar. Malign tümörler oluştukları dokunun yakınındaki dokuları istila edebilir, ayrılarak vücudun diğer bölgelerine yayılabilirler. Kanserin bir dokudan vücudun başka bölgelerine yayılmasına “metastaz” denir.

Kansere Neler Neden Olur?

Kanser, çeşitli faktörlerin sebep olabileceği anlaşılması zor bir hastalıktır. 

• Genetik mutasyonlar: Bir hücrenin DNA’sındaki değişiklikler, hücrenin kontrolsüzce bölünmesine ve büyümesine sebep olan mutasyonlara yol açabilir. Bu mutasyonlar kalıtsal olabilir veya sonradan edinilebilir.
• Kanserojen maddelere maruz kalmak: Tütün dumanı, hava kirliliği, radyasyon ve bazı kimyasallar kanserojen maddeler olarak geçerler.
• Yaş: Yaş ilerledikçe insanda kanser gelişme riski de artacaktır. Bunun sebebi, vücudun doğal savunma mekanizmasının zamanla zayıflayacak olmasıdır.
• Sağlıksız bir yaşam tarzı: Egzersiz eksikliği, aşırı sigara ve alkol tüketimi, kötü bir diyet
• Hormon dengesizlikleri: Vücuttaki östrojen ve testosteron düzeyleri bazı kanser türlerin büyümesi ve gelişmesine sebep olabilir.
• Kronik enfeksiyonlar: Hepatit B ve C, HPV, HIV gibi

Belirtilen risk faktörlerine maruz kalan herkesin kanser geliştirmeyeceğini ve kanser geliştirmiş kişilerin bilinen herhangi bir risk faktörüne maruz kalmamış olabileceğini belirtmek önemlidir. Dediğimiz gibi, kanser karmaşık bir hastalıktır ve nedenleri tam olarak anlaşılmamıştır.

Kanser Taraması ve Erken Teşhis

Kanser taramasını hem sağlıklı popülasyonlarda hem de yüksek risk oranlarına sahip olan popülasyonlarda yapmak, erken teşhis fırsatını artırarak, tedavinin daha etkili ve iyileştirici olmasını sağlar.

Ayrıntılı bilgi için tıklayınız

Kanser Belirtileri 

Kanser kendini vücudumuzdaki bazı etkileriyle belli eder. Bu etkiler, kanserin erken belirtileri olarak geçmektedir ve bunları görmezden gelmeyip erken teşhis için bir profesyonele başvurmak gerekir.

• Deri lezyonu
• Yumru (küçük kitle, şişkinlik) oluşumu
• Kanama
• Ben (tende var olan, anormal gözüken benler)
• Sindirim zorlukları
• Öksürük
• İstemsiz kilo kaybı
• Sürekli bitkin hissetme, devam eden yorgunluk
• Ağrı

Kanser Türleri

Kanser, başladığı yere göre gruplara ayrılır. Kanserin dört ana türü vardır:

• Karsinoma: Deride veya iç organların ve bezlerin yüzeyini kaplayan dokuda başlar. Prostat kanseri, meme kanseri, akciğer kanseri, kolon kanseri ve rektum kanseri örnekler arasında verilebilir.
• Sarkoma: Vücudu destekleyen ve birbirine bağlayan dokularda başlar. Yağ, kas, sinirler, tendonlar, eklemler, kan damarları, lenf damarları, kıkırdak veya kemikte gelişebilir.
• Lösemi: Kan kanseri lösemi olarak bilinir. Sağlıklı kan hücrelerinin değişime uğraması ve kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu başlar.
• Lenfoma: Lenfatik sistemde başlayan bir kanser türüdür. Lenfatik sistem dediğimiz şey, vücudun enfeksiyonla savaşmasına yardımcı olan damar ve bez ağıdır. Lenfomanın 2 tipi vardır, Hodgkin lenfoması ve non-Hodgkin lenfoma. 

Kanser Teşhisi

Tanı koyma süreci, hastanın vücudunda beliren anormal bir semptomla başlar. Doktor, kişinin tıbbi geçmişi ve semptomları hakkında bir analiz yaptıktan sonra bu semptomların sebebini bulmak için çeşitli testler isteyecektir. Kanserin hep semptomlarla kendini belli ettiğini düşünsek de çoğu kanser hastası bu semptomları göstermez. Bu kişiler için, kanser tanısı başka bir şikayetle gittiği muayenede, tesadüfen konur.

Bazı durumlarda ise kanser tanısı tamamen sağlıklı görünen bir kişiye tarama sırasında konabilir. Tarama testlerine örnek olarak kolonoskopi, mamografi ve Pap testi verilebilir.

Biyopsinin kansere kesin tanı konmasının tek yolu olduğu durumlar vardır. Biyopsi, vücuttan alınan bir doku örneğinin laboratuvara inceleme için gönderilmesi yöntemidir.

Kanser Evreleri 

Kanserin aşamaları bize kanserin nerede bulunduğunu ve boyutunu, yakınındaki dokulara ne derecede yerleştiğini ve yakınındaki lenf düğümlerine ve vücudun diğer kısımlarına yayılıp yayılmadığını gösterir.

Evreleme sistemi, doktorunuzun en iyi tedaviyi planlamasına yardımcı olur. 

• Klinik evreleme
• Patolojik evreleme
• Terapi sonrası evreleme

TNM evrelendirmesi: TNM sistemi tümör (T), lenf nodları (N), kanserin yayılıp yayılmadığını veya metastaz yapıp yapmadığını (M) tanımlamak için harf ve sayıları kullanır.

Kanser evreleri ve bu evrelerin anlamları:

• Evre 0: Bu evredeki kanserler başladıkları noktada bulunurlar. Vücudun diğer yerlerinde ilerlemeleri olmamıştır.
• Evre 1: Erken evre kanser olarak geçer. Bu aşamadaki kanser genellikle yakındaki dokulara yayılmış olsa bile derinlemesine yerleşmemiş olan kanserdir.
• Evre 2 ve 3: Bu aşamadaki kanserler yakındaki dokuya yayılmış olup, o dokularda kayda değer ilerleme kaydetmiş kanserlerdir. 
• Evre 4: Bu aşama kanserin diğer organlara ve vücudun diğer bölümlerine yayıldığı anlamına gelir. Metastatik kanser olarak adlandırılır. Bu hastalar genellikle operasyona uygun değillerdir.

Tedavi Seçenekleri

Kanser, farklı aşamaları olan ve her kişi için farklı tedavi yöntemi olan bir hastalıktır. Kanser tedavisini seçerken sağlık ekibi, kişinin genel durumuna ve kişideki kanserin evre ve türüne göre hareket eder. Kanser tedavi yöntemlerinden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Ameliyat: Kanserli dokunun vücuttan alınmasını içerir.
• Radyoterapi: Yüksek radyasyon verilmesiyle tümörleri küçültme ya da kanserli hücreleri öldürme işlemidir.
• Kemoterapi: Kanser hücrelerinin ilaçla öldürülmesi yöntemidir.
• Hormon tedavisi: Bazı kanser türleri için tercih edilir. Örn: meme ve prostat kanseri.
• Hedefe yönelik terapi: Kanser hücresindeki spesifik genleri ya da proteinleri hedef alarak onların büyüme ve bölünmesini engellemeyi hedefler.
• İmmünoterapi: Vücudun savunma sistemini uyararak, savunma sistemini kanser hücrelerine karşı harekete geçirmeyi hedefler.
• Kök Hücre Nakli: Hasar görmüş kemik iliğini ya da kök hücreleri sağlıklı olanlarıyla değiştirme işlemidir.
• Fotodinamik terapi: Bazı ışıklar altında aktifleşen ilaçları kullanan bir yöntemdir. Genellikle deri kanserinin ve bazı akciğer kanseri türlerinin tedavisinde kullanılır.

Kanser Tedavisinin Yan Etkileri

Kanser tedavisi, tedaviyi alan kişilerde yaygın olarak görülebilecek bazı yan etkilere sebep olabilir. Kanser tedavisi, kanserin kendisi kadar kişi hayatını kısıtlayıcı olmasa da kişinin günlük yaşamında onu zorlayabilecek etkiler yaratabilir. Kanser tedavisinin en yaygın yan etkilerinden bazıları yorgunluk, ağrı, anemi, ağızda oluşabilecek yaralar, mide bulantısı, anormal kilo değişimleri, saç, cilt ve tırnak problemleridir.

Diğer yan etkiler şunlardır:

• Kanama ve vücutta morarmalar
• Kemik yoğunluğu kaybı
• Ödem
• Kalp hasarı
• Lenfödem
• Doğurganlık sorunları
• Hafıza ve konsantrasyon problemleri veya deliryum 
• Sinir problemleri
• Cinsel sağlık sorunları
• Uyku bozuklukları
• Üriner sistem sorunları

Referanslar:
1.    Cancer: MedlinePlus
2.    Understanding Cancer and Treatment Options | by ProDoctorFinder | Medium
3.    Early Detection of Cancer: Past, Present, and Future | American Society of Clinical Oncology Educational Book (ascopubs.org)
4.    An exploration of public knowledge of warning signs for cancer - ScienceDirect
5.    What is Cancer? | Cancer.Net
6.    Stages of Cancer | Cancer.Net
7.    Understanding Cancer and Treatment Options | by ProDoctorFinder | Medium
8.    Side Effects of Cancer Treatment > Fact Sheets > Yale Medicine

#kanser #nobelyum #kansertürleri #kansertedavisi #nobel #nobelilaç