Nakil Yaşamları Dönüştürür: Yaşam Hediyesi Verin!

3-9 Kasım Organ Nakli Haftası, organ naklinin önemi konusunda farkındalık yaratmaya, organ nakli yapılan kişilerin hayatlarını kutlamaya, bağışçıları ve ailelerini onurlandırmaya ve insanları organ bağışçısı olmaya teşvik etmeye adanmış bir farkındalık haftasıdır.

Organ nakli, arızalı veya hasar görmüş bir organın, yaşayan veya ölen bir donörden alınan sağlıklı bir organla değiştirilmesini içeren tıbbi bir prosedürdür. Son dönem organ yetmezliği olan bireyler için sıklıkla hayat kurtarıcı bir tedavidir. Organ bağışçıları hayatta veya ölmüş olabilir. Kadaverik organ bağışçıları, beyin ölümü gerçekleşen ve ölmeden önce organlarını bağışlamak için gönüllü olan kişiden veya daha sonra ailelerinin organlarını onlar adına bağışladığı kişilerdir. Canlı bağışçılar bir böbreğini veya karaciğerinin bir kısmını bağışlayabilir. Bağış yapmak gönüllü ve fedakâr bir eylemdir. Nakledilebilecek organlar arasında kalp, karaciğer, böbrekler, akciğerler, pankreas ve ince bağırsak bulunur. Ayrıca kornea, deri, kemik gibi dokular da nakledilebilir. 

Organ naklindeki en önemli zorluklardan biri, nakil için uygun organların yetersizliğidir. Organ nakli için mevcut organ sıkıntısı dünya çapında önemli bir sorundur. Organ Nakli Haftası, organ bağışı konusunda farkındalığı artırma, organ nakli yapılan kişilerin hikayelerini paylaşma ve organ bağışçısı olarak kaydolmanın önemi konusunda halkı eğitme zamanıdır. 

Organ nakli karmaşık etik ve yasal hususları içerir ve organ bağışı ve nakli ile ilgili politikalar ve yasalar ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi kuruluşlar, etik, yasal ve tıbbi yönlere odaklanarak organ nakline yönelik küresel standartlar ve kılavuzlar oluşturmak için çalışmaktadır.

Bağış ve organ nakline ilişkin küresel veritabanı verilerine göre 2021’de Dünya’da organ nakli bir önceki yıla göre %11 arttı. Nakillerin %38’i canlı böbrek nakli, %23’ü canlıdan karaciğer nakli idi. Kadavradan nakillerde en çok sırası ile böbrek, karaciğer, akciğer ve kalp nakli oluyor. 2021 verilerine göre Dünya’da en çok canlıdan nakil yapılan ülkelerin başında Türkiye gelmektedir. Tıbbi teknoloji ve cerrahi tekniklerdeki ilerlemeler organ naklinin başarı oranlarını artırmıştır.

Yirminci yüzyılın en büyük tıbbi başarı öykülerinden biri olan organ nakli, dünya çapında yüzbinlerce hastanın yaşamını uzatmış ve iyileştirmiştir. Yaşam beklentilerini artırarak ve yaşam kalitesini artırarak ölümcül ve geri dönüşü olmayan organ yetmezliği için en iyi tedavi olmaya devam ediyor. Nakil yapılan hastaların %86'sı ameliyattan 1 yıl sonra hala hayatta, %78'i ameliyattan 3 yıl sonra hala hayatta kalır. 

Karaciğer Nakli İle Hayata Dönüş

Karaciğer vücuttaki en büyük katı organdır ve neredeyse diğer tüm organları destekler. Karaciğeriniz toksinler olarak bilinen doğal olarak oluşan zehirlerden kurtulmak, kandaki yağ ve şeker seviyelerini kontrol etmek gibi birçok farklı görevi yerine getirir. Karaciğer düzgün çalışmadığında ve artık bu görevleri yerine getiremediğinde, karaciğer yetmezliği veya son dönem karaciğer hastalığı tanısı alır. Ne yazık ki, karaciğerin yaptığı işleri uzun vadede vücudun yapmasına yardımcı olabilecek bir makine yoktur. Karaciğer nakli operasyonu, son dönem karaciğer hastalığı olan hastalar için hayat kurtarıcı bir ameliyattır. Ayrıca primer karaciğer kanseri olan bazı hastalara ve metabolik hastalıkları olan çocuklara da uygulanır.

Karaciğer nakli için hastanın ve donörün kan grubunun uyumlu olması gerekir. Hasta ile donör adayı için sosyal, psikolojik ve tıbbi değerlendirmeleri içeren birçok test süreci başlar. Ayrıca hastanın ihtiyaç duyduğu karaciğer miktarı, donör adayının genel sağlık durumu, karaciğerin uygun şekilde bölünebilme olasılığı ve safra kanallarının yapısı gibi birçok değerlendirme yapılır. 

Etik dışı faaliyetlerin yol açtığı acil ve büyüyen sorunları ele almak için Transplantasyon Derneği (TTS) ve Uluslararası Nefroloji Derneği (ISN), Nisan 2008'de İstanbul'da bir Zirve Toplantısı düzenledi. 151 katılımcı - bilimsel ve tıbbi kurumların temsilcileri, hükümet yetkilileri , sosyal bilimciler ve etik uzmanları, daha sonra organ nakliyle ilgilenen 135'ten fazla ulusal ve uluslararası tıp topluluğu ve hükümet organı tarafından onaylanan İstanbul Bildirgesi üzerinde fikir birliğine vardılar. 2018’de bildirgeyi güncellemek amacıyla ilgili tüm taraflara açık, geniş kapsamlı bir istişare gerçekleştirildi.  Bilgirgenin en önemli maddeleri şu şekildedir; 

• Organ bağışçıları ve nakil alıcılarına en iyi bakımın sağlanması, nakil politika ve programlarının temel hedefi olmalıdır.
• İnsan organlarının ticareti ve organların alınması amacıyla insan ticareti yasaklanmalı ve suç sayılmalıdır.
• Her ülke veya yargı bölgesi, uluslararası standartlarla tutarlı olarak, ölen ve yaşayan donörlerden organların alınmasını ve nakil uygulamasını düzenleyen yasa ve yönetmelikleri geliştirmeli ve uygulamalıdır.
• Bir ülkenin tüm sakinleri, bağış ve nakil hizmetlerine ve ölen bağışçılardan alınan organlara eşit şekilde erişebilmelidir.
• Hükümetler ve sağlık profesyonelleri, kendi ülkelerinde yaşayanları organ nakli turizmine katılmaktan caydıracak ve engelleyecek stratejiler uygulamalıdır.

Organ nakli listesindeki hastaların yüzde 15 ila 20'si her yıl organ beklerken ölmekte ya da çıkarılmaktadır. Ne yazık ki bu hastalar için ölen kişilerin bağışladığı karaciğer sayısı yeterli değil. Karaciğerinizi bağışlamayı seçmek birinin hayatını kurtarabilir! Nakil yaşamları dönüştürür, hastalara yaşam hediyesi verin!

1. https://www.tonkkd.org/tr/default.asp
2. https://www.organdonation.nhs.uk/become-a-living-donor/donating-part-of-your-liver/what-is-living-liver-donation/
3. https://www.transplant-observatory.org/national-transplant-organizations/https://www.declarationofistanbul.org/the-declaration
4. https://www.statista.com/statistics/398645/global-estimation-of-organ-transplantations/