Osteoporoz (Kemik Erimesi) Riskini Azaltmak İçin Nelere Dikkat Etmeli?

Halk arasında kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz, kemik mineral yoğunluğunda azalmayla seyreden bir kemik metabolizma hastalığıdır.1 Osteoporoz hastalığı nedir sorusuna yanıt olarak, oluşumunda kemik yapım ve yıkım faaliyetleri arasındaki dengesizlik rol oynar. Dünyada 200 milyondan fazla insanda görünen2 osteoporozun belirtilileri ve sıklığı kadınlarda %12,9 erkeklerde ise %7,5 olarak bulunmuştur.³

Kemiklerin Görevleri ve Yapısı

Kemikler kendi kanlanması ve beslenmesi olan canlı dokulardır. Başlıca görevleri;

• Vücuda destek olmak,
• Hayati organları korumak,
• Kan yapımından sorumlu olan kemik iliğini barındırmak
• Mineral metabolizmasına katkı sağlamaktır.

Sağlıklı ve güçlü olmaları için yapım ve yıkım faaliyetlerinin dengeli bir şekilde sürdürülmesi gerekir. Osteoporoz neden olur? Remodeling olarak adlandırılan bu süreç, yapımdan sorumlu osteoblast ve yıkımdan sorumlu osteoklast hücreleri tarafından yürütülür. Bu hücreler koordineli bir şekilde çalışarak kemik metabolizmasını düzenler.⁴

Osteoporoz Nasıl Gelişir?

Çocukluk çağı boyunca artan ve 20li yaşlarda en yüksek seviyeye ulaşan kemik mineral yoğunluğu, uzun yıllar sabit düzeyde kalır. Yaklaşık 40-50 yaş sonrası azalmaya başlar. Kadınlarda ise özellikle menopozdan sonra azalır. Kemik yapımı ve yıkımı arasındaki dengenin yıkım lehine bozulması sonucu kemikler zayıflar ve daha kırılgan hale gelir.^1,4

Osteoporozun Belirtileri Nelerdir?

Kemik erimesi zaman içinde gelişen bir hastalık ilk aşamalarda genelde semptom vermez. Osteoporoz sebebiyle zayıflayan kemikler, zamanla normal şartlarda kırığa sebep olmayacak hafif darbelerde dahi kırılabilir hale gelirler. Frajilite kırığı olarak tanımlanan bu kırıklar en çok omurga, kalça, el bileği ve üst kol kemiklerinde görülür ve bel-kalça ağrısı, boy kısalığı gibi sorunlara yol açabilir.²

Osteoporozun Risk Faktörleri Nelerdir?

Osteoporoz gelişiminde rol oynayan risk faktörleri, değiştirilemeyen ve değiştirilebilir olmak üzere iki grupta incelenir.

Değiştirilemeyen Risk Faktörleri

• Yaş (İleri yaşta risk artar)
• Cinsiyet (Kadınlarda daha sık görülür)
• Menopoz (Östrojen kaybı kemik yoğunluğunu azaltır)
• Aile öyküsü (Genetik faktörler önemli rol oynar)

Değiştirilebilir Risk Faktörleri

• Kalsiyum ve D vitamini eksikliği,
• Düşük vücut ağırlığı,
• Alkol ve sigara kullanımı,
• Fiziksel aktivite eksikliği,
• Sık düşme öyküsü.⁴

Osteoporoz Riskini Azaltmak İçin Alınabilecek Önlemler

1. Beslenmeye Dikkat Edin

Kemik gelişiminde çocukluk ve gençlik dönemi çok önemlidir. Bu sebeple özellikle çocukların kemik gelişimini destekleyecek dengeli bir beslenme düzenine sahip olması gerekir. Kalsiyum, D vitamini ve protein alımına bilhassa özen gösterilmelidir. Yetişkinler de sahip oldukları kemik kütlesini korumak için beslenmelerine dikkat etmelidir. Yaşa göre alınması gereken miktarlar tabloda belirtilmiştir.⁵

Tablo 1. Önerilen Günlük Kalsiyum Alımı⁵

Tablo 1. Önerilen Günlük D Vitamini Alımı⁵

2.Düzenli Fiziksel Aktivite Yapın

İskelet sistemi yer çekimi ve kas kuvvetine karşı koyduğu ölçüde sağlamlaşır. Bu sebeple düzenli fiziksel aktivite kemik sağlığı için çok önemlidir.⁶ Osteoporozu önlemek için 5 ayrı tip egzersiz kullanılabilir.⁷

• Germe Egzersizleri: Eklemlerin hareket açıklığını korumak için gereklidir. Esneme ve gevşeme hareketleri şeklinde uygulanır.
• Denge Egzersizleri: Yoga hareketleri örnek verilebilir.
• Aerobik Egzersizler: Yürüme, koşma gibi egzersizler hem iskelet hem kalp-damar sağlığı için gereklidir.
• Yüksek Enerjili Egzersizler: Zıplama, step gibi hareketlerdir.
• Kuvvet Egzersizleri: Vücut ağırlığı, makine veya serbest ağırlıklar kullanılarak yapılan tekrarlı hareketler ile kas gücü artışı hedeflenir.

3.Düzenli Doktor Kontrollerini İhmal Etmeyin

Osteoporoz gelişimini önleme ve erken tanıda en büyük yardımcılarımızdan biri düzenli hekim kontrolleridir. TEMD 2020 kılavuzlarında 65 yaş üzeri bütün kadınlar ve 70 yaş üzeri bütün erkeklerde osteoporoz taraması önerilir. Kişide frajilite kırığı bulunması, üç aydan uzun süreli steroid tedavisi gibi risk faktörlerinin varlığında daha genç yaşlarda da tarama önerilebilir.⁸

Düşme Riskini Azaltın

Yazının başında bahsedildiği üzere osteoporoz hastaları normalde kırığa sebep olmayacak hafif darbelerden dahi etkilenebilir. Bu kırıklar sakatlık ve ölüme yol açabileceğinden hastaların günlük yaşamlarında gerekli önlemleri almaları gerekir. Kişi düzenli kullandığı ilaçları hekimiyle kontrol ederek baş dönmesi, uyuşukluk gibi yan etkileri en aza indirmelidir. Özellikle ileri yaşta göz muayenesi ihmal edilmemeli, görme kusuru tespitinde gerekli müdahalede bulunulmalıdır. Son olarak yaşanılan ortam düşme riskini azaltacak şekilde tasarlanmalı; klozet kenarına tutamak yaptırmak, merdivenleri aydınlatmak gibi basit önlemler ihmal edilmemelidir.⁹

Hep birlikte gerekli önlemleri alarak osteoporoza karşı mücadele edebiliriz.

Yazar: Dr. Özgün Torcu

Kaynakça

• 1. Compston JE, McClung MR, Leslie WD. Osteoporosis. The Lancet. 2019;393(10169):364-376. doi:10.1016/S0140-6736(18)32112-3
• 2. Sözen T, Özışık L, Başaran NÇ. An overview and management of osteoporosis. Eur J Rheumatol. 2017;4(1):46-56. doi:10.5152/eurjrheum.2016.048
• 3. Turkish Osteoporosis Society, Tuzun S, Eskiyurt N, et al. Incidence of hip fracture and prevalence of osteoporosis in Turkey: the FRACTURK study. Osteoporos Int. 2012;23(3):949-955. doi:10.1007/s00198-011 1655-5
• 4. Chin KY, Ng BN, Rostam MKI, et al. A Mini Review on Osteoporosis: From Biology to Pharmacological Management of Bone Loss. J Clin Med. 2022;11(21):6434. doi:10.3390/jcm11216434
• 5. Institute of Medicine (US) Committee to Review Dietary Reference Intakes for Vitamin D and Calcium. Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. (Ross AC, Taylor CL, Yaktine AL, Del Valle HB, eds.). National Academies Press (US); 2011. Accessed January 3, 2025. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK56070/
• 6. Amin U, McPartland A, O’Sullivan M, Silke C. An overview of the management of osteoporosis in the aging female population. Womens Health (Lond). 2023; 19:17455057231176655. doi:10.1177/17455057231176655
• Türkiye Osteoporoz Derneği. Accessed January 3, 2025.https://osteoporoz.org.tr/hakkindadetay/Osteoporoz-ve-Egzersiz_id-7.html
• 8.OSTEOPOROZ ve METABOLİK KEMİK HASTALIKLARI TANI ve TEDAVİ KILAVUZU. tjem. Published online 2016. doi:10.4274/tjem.omkhttk
• Türkiye Osteoporoz Derneği. Accessed January 3, 2025.https://osteoporoz.org.tr/hakkindadetay/Dusunmelerin-onlenmesi_id-8.html

#osteoporoz nedir #osteoporoz tedavisi #kadınlarda osteoporoz #osteoporoz belirtileri #osteoporoz hastalığı nedir #osteoporoz neden olur #osteoporoz egzersizleri #osteoporoz risk faktörleri #erkeklerde osteoporoz #kemik erimesi belirtileri #kemik erimesi neden olur #kemik erimesi tedavisi #bacakta kemik erimesi belirtileri #kemik erimesi nedir #kemik erimesi ne iyi gelir #kemik erimesi nasıl geçer #genç yaşta kemik erimesi belirtileri #genç yaşta kemik erimesi olanlar #dişlerde kemik erimesi #kemik erimesi hastalığı #diş kemik erimesi tedavileri #kemik erimesi evreleri #kemik erimesi dereceleri #çenede kemik erimesi #kadınlarda kemik erimesi #kemik erimesi kaç yaşında başlar #kemik erimesi nasıl anlaşılır #kemik erimesi başlangıcı