Parkinson’a İyi Gelen Soru: Benimle Dans Eder Misin?

Hareket Özgürlüğünü Kısıtlayan Bir Hastalık: Parkinson Hastalığı

Parkinson Hastalığı (PH), beyin hücrelerinde kayba yol açan, yavaş seyirli, ilerleyici bir beyin hastalığıdır. Genellikle dengede ve yürüyüşte bozulma ve rijidite (kaslarda katılaşma, sertleşme) ile karakterize bir hareket bozukluğu olan PH hem hastanın hem de bakım verenlerin yaşam kalitesini anlamlı derecede etkiler. Parkinsonlu bireylerde görülen tipik yürüyüş değişiklikleri; kısa adımlar, yavaş yürüme, yürürken kilitlenme, ayak sürüme ve postürde yani duruşta kasılma şeklinde tanımlanabilir. Yürüyüş ve denge sorunları, Parkinson hastalarında düşme riskinin de artmasına yol açmaktadır.

Parkinson Hastalığı’nın tedavisinde temel yaklaşım, belirtilerin kontrol altına alınmasına yöneliktir. İlaç tedavisi ve derin beyin uyarısı gibi cerrahi yaklaşımların yanı sıra, rehabilitasyon da hastalığın yönetiminde oldukça önemlidir. Rehabilitasyon, yürüyüş ve denge sorunlarını gidermeye yardımcı birtakım egzersizleri de içerir. Bu egzersizler, denge, koşu bandı veya güç antrenmanları şeklindeki geleneksel uygulamalardan oluşur.

Peki Neden Dans?

Son yıllarda dans, Parkinsonlu yetişkinlerde denge ve hareketliliği geliştirmesinin yanı sıra, zihinsel ve psikolojik performansı artırmaya da yardımcı olan, ritmik, keyifli, sosyal bir aktivite olarak öne çıkmıştır. 

Dans, zaman ve mekân içinde eforla gerçekleşen, sözsüz beden hareketleri ve amaçlı insan davranışı olarak tanımlanmıştır. Eğlenceli olduğu için sürdürülebilir bir fiziksel aktivite olan dans; bedensel esnekliği, kas gücünü, dayanıklılığı ve dengeyi artırmasının yanı sıra, bireylerin sağlıklı hissetmesini de sağlaması bakımından, Parkinson hastalarının keyifle yapacakları ve birlikte yapabilecekleri, belki de dünyanın en keyifli egzersiz deneyimini yaşatmaktadır.

Parkinson hastaları, özellikle vücutlarına dönüş hareketleri yaptırmakta zorlanmakta ve denge sorunları yaşamaktadır. Yürürken, hareket ederken geriye düşebilmektedir. Dengeyi, yürüyüşü ve duruşu korumanın en iyi yolu egzersiz yapmak ve hareket etmektir. Dans ve onu süsleyen müzik, denge ve hareket sorunlarının azaltılmasında beyne yardım etmektedir. 

Tıp ve Bilim Dünyası Dans İçin Ne Diyor?

Dünya literatüründe hem sağlıklı bireylerde hem de Parkinson hastalarında, dansın etkilerini incelemek amacı ile bilim insanlarının ve araştırmacıların yaptığı pek çok çalışma olması dikkat çekicidir. Hatta ülkemizde de bu konuda yapılmış vaka çalışmaları bulunmaktadır.

Her şeyden önce dans, müziğin eşlik ettiği bir eylemdir. Müzikle beraber uygulanan tedavi programlarının yaşlı sağlıklı bireylerde bile hareket etme yeteneğini artırdığı ortaya konmuş, ayrıca hastalarda yapılan araştırmalar, düzenli olarak dans etmenin, hareket kontrolünü yeniden sağlamaya yardımcı olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda Müzik Tabanlı Ritmik hareket tedavisinin Parkinsonlu bireylerin yürüme hızında olumlu iyileşme sağladığı kanıtlanmıştır.

Dans etmenin klasik, geleneksel egzersizler ile kıyaslandığı çalışmalar da bulunmaktadır. Örneğin; Tango üzerine yapılan araştırmalarda, yürüyüş yapan bireyler ile kıyaslandığında Tango yapanlarda, denge ve yürüme hızında daha fazla iyileşme olduğu görülmüştür. 

Bunun da ötesinde, Tango müziği ve Tango dansıyla uğraşan bireylerde dans ederken, müzik dinlerken ya da dansı izlerken çekilen beyin MR 'larında keyif veren hislerle ilgili beyinde spesifik aktiviteler meydana geldiğini ve onları harekete geçirdiğini göstermiştir. 

Dansın spesifik olarak Parkinson Hastalığı’na etkisinin araştırıldığı çalışmalarda dans kurslarına katılan hastaların katılmayanlara kıyasla denge ve hareketliliklerinde olumlu yönde ilerlemeler kaydedildiği, düzenli olarak dans eden Parkinson hastalarında, hastalık belirtilerinin azaldığı saptanmıştır. Bu araştırmalara göre, dans etmenin Parkinson hastaları için birçok yararı bulunmaktadır. Öncelikle dans etmeye başlayan Parkinson hastaları, yeniden kendi vücutlarında rahat edebilme ve kendilerine güvenebilme becerisi kazanmakta ve aynı zamanda dans ortamında hem özgürce hareket edebilme hem de sosyalleşebilme imkânı bulmaktadır. Ayrıca yeni hareketler öğrenirken beyin aktivitelerinin artması sonucu da zihinsel performanslarında artış olmaktadır.

Örneğin, yürümeyi esas adım olarak ele alan ve dönüşlerin de yoğun olduğu bir dans türü olan Tangonun en temel öğelerinden biri, geri adımlardır.  Parkinson hastaları Tango ile geri adım atabilmeyi öğrenir. Ayrıca, tango öğrenme sürecinde dönüşlere yönelik çok fazla hareket bulunduğundan Parkinsonlu bireyler dönmeyi ve dönüş sonrasında vücutlarını kontrol ederek durmayı, bir başka deyişle dengelerini korumayı da öğrenirler.

Parkinsonlu bireylerde 2 hafta süre ile, haftada 5 gün, her seansta 90 dakika olmak üzere dans etmenin, hareket kontrolü üzerine etkisini inceleyen bir araştırmada, hastaların rijiditede ve hareketlerinde düzelmeler sağladığı saptanmıştır. Aynı zamanda hastaların ve bakım verenlerin yaşam kalitesinde de iyileşme olduğunu sonucuna varılmıştır.

Washington Üniversitesi’nde, daha uzun süre dans etmenin etkilerini araştıran bir başka çalışmada, Parkinson hastalarının yarısı 1 yıl boyunca haftada 2 gün 1’er saat olmak üzere tango dersleri almıştır. Bir yılın sonunda tangoya devam eden bireylerin, normal yaşamına devam edenlerle kıyaslandığında, hareket ve denge kontrolünde iyileşme olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu kişilerin sosyal becerilerinde de artış olduğu gözlenmiştir. Daha da ötesinde, hastalar tango derslerini araştırmadan sonra da bırakmak istemediklerini belirtmiştir.

Sonuç olarak dans hem sağlıklı hem de Parkinsonlu bireylere özgürce hareket edebilme şansı sunan, fiziksel, sosyal ve ruhsal iyilik hali oluşturan, benzersiz bir eylemdir. 

Kaynakça:
1.    https://www.turkiyeparkinsonhastaligidernegi.com/
2.    Earhart, G. M. (2009). Dance as therapy for individuals with Parkinson disease. Eur J Phys Rehabil Med. 2009 Jun; 45(2): 231–238.
3.    M. E. Hackney ve Earhart. Recommendations for Implementing Tango Classes for Persons with Parkinson DiseaseAm J Dance Ther. 2010 Jun;32(1):41-52. doi: 10.1007/s10465-010-9086-y.
4.    Alpert, P. T. (2011). The health benefits of dance. Home Health Care Management & Practice, 23(2), 155-157.
5.    Koch, S. C., & Fischman, D. (2011). Embodied enactive dance/movement therapy. American Journal of Dance Therapy, 33(1), 57-72. 
6.    Hackney, M. E., & Earhart, G. M. (2009). Effects of dance on movement control in Parkinson’s disease: a comparison of Argentine tango and American ballroom. Journal of rehabilitation medicine: official journal of the UEMS European Board of Physical and Rehabilitation Medicine, 41(6), 475.
7.    Hackney, M. E., & Earhart, G. M. (2010). Effects of dance on gait and balance in Parkinson’s disease: a comparison of partnered and nonpartnered dance movement. [Comparative Study Randomized Controlled Trial Research Support, N.I.H., Extramural Research Support, Non-U.S. Gov’t]. Neurorehabil Neural Repair, 24(4), 384-392. doi: 10.1177/1545968309353329
8.    Hanna, J. L. (2008). A nonverbal language for imagining and learning: Dance education in K–12 curriculum. Educational Researcher, 37(8), 491-506.
9.    Öz, Z., Akı, E. Parkinsonlu Bireylerde Müzik Eşliğinde Ritmik Hareket Tedavisinin Günlük Yaşam Aktivitelerindeki Bağımsızlık ve Aktivite Performansına Etkisi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 4(1) 2016, 43-50.
10.    Débora B. Rabinovich, Nélida Garreto, Tomoko Arakaki and Joseph FX DeSouza, A High Dose Tango Intervention for People with Parkinson's disease (PwPD). Advances in Integrative Medicine, (2019) doi:https://doi.org/10.1016/j.aimed.2021.07.005
11.    De Dreu, M., Van Der Wilk, A., Poppe, E., Kwakkel, G., & Van Wegen, E. (2012). Rehabilitation, exercise therapy and music in patients with Parkinson’s disease: a metaanalysis of the effects of music-based movement therapy on walking ability, balance and quality of life. Parkinsonism & Related Disorders, 18, S114-S119.
12.    Heiberger, L., et al. (2011). Impact of a weekly dance class on the functional mobility and on the quality of life of individuals with Parkinson’s disease. Front Aging Neurosci. 2011; 3: 14. Published online 2011 Oct 10. Prepublished online 2011 Jul 20. doi: 10.3389/fnagi.2011.00014.
13.    Duncan RP, Earhart GM. Randomized controlled trial of community-based dancing to modify disease progression in Parkinson disease. Neurorehabilitation and neural repair. 2012;26:132–43.
14.    McNeely ME, Duncan RP, EarhartGM. Impacts of dance on non-motor symptoms, participation, and quality of life in Parkinson disease and healthy older adults. Maturitas. 2015 Dec;82(4):336-41. doi: 10.1016/j.maturitas.2015.08.002. Epub 2015 Aug 12.
 

#Dans #Tango #Müzik #Parkinson #Demans #ÖzgürceDans #Sağlık #ParkinsonHastalığı #Egzersiz #RuhHali #Hareket #Denge #SosyalHayat