Tuzu Tuz Yapan içerisindeki Sodyumdur

Gıdalarda ve sofralarımızda lezzet verici olarak kullanılan, aynı zamanda sodyum ve klor ihtiyacının karşılanması için gerekli olan tuz; sodyum klorürdür (NaCl) yaklaşık %60’ı klor, %40’ı sodyumdan oluşur.¹

Tuz, besinlerin doğal bileşiminde bulunduğu gibi, deniz tuzu ve kaya tuzu (göl yataklarından) olarak da elde edilir.  Sodyum klorür içeriği tüm tuzlarda (kaya, deniz, sofra tuzu) yaklaşık olarak aynıdır.²

Yetişkin bir insanın vücudunda yaklaşık 90-130 g sodyum bulunur. Sağlıklı bir yetişkinin günde 1500 mg sodyuma ihtiyacı vardır. 1 gram (1000 miligram) tuz 393 miligram sodyum içerir. Bir büyük çay kaşığı tuzun içinde yaklaşık 2.3 gram sodyum bulunur. Miligram cinsinden sodyumu mg cinsinden tuza çevirmek için 2.5 ile çarpılmalıdır.

Dünyada tuz tüketimi;

Toplumlara göre tuz tüketim miktarı değişmekle birlikte çoğu ülkede günlük tuz tüketimi 9-12 gram/gün aralığındadır. Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde günlük ortalama sodyum tüketimi 2 – 4 gram; Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde 5 - 6 gram iken, ülkemizde en son verilere göre 15 gramdır. 

Bu rakam Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) önerdiği değerin yaklaşık 2.5 katıdır.  Genel olarak önerilen tuz tüketimi günlük 6 gram sodyum klorür (2,4 gram Na ) civarındadır. WHO yetişkinlerde günde 2 gramın altında sodyum ( <5 gram/ gün tuz ) alımını önermektedir.

Besinler ve tuz;

Ülkemizde diyetteki tuz kaynaklarının %55’inin yemek tuzu, %32’sini ekmek tuzu, %13’ünü de sofra tuzu olduğu bilinmektedir. ³
Ülkemizde diyette alınan tuzun ana kaynağı ekmektir (%34), yemeğin pişirme ve servis öncesindeki hazırlık aşamasında kullanılan tuz miktarı ise % 30 ile ikinci sırada gelmektedir. Diğer tuz kaynakları ise işlenmiş gıdalar ile gelen tuz ( %21) ve yemek tüketimi sırasında sofrada kullanılan tuz ( %11) dur.³

Yüksek tuz tüketiminin ^1,2
•    hipertansiyon gelişimine, 
•    hipertansiflerde kan basıncı kontrolünün bozulmasına, 
•    kardiyovasküler olay sıklığının artmasına, 
•    kalp yetersizliğinde morbidite ve mortalitede artışına, 
•    kronik böbrek hastalığının progresyonunda/seyrinde ilerlemeye, 
•    kemik-mineral metabolizmasında bozulmalara ve 
•    mide kanseri gelişimine yol açtığı bilinmektedir.

Aşırı tuz tüketimi;

Tuz tüketimi ve kan basıncı ilişkisini değerlendiren 32 ülkeden veri toplanarak oluşturulan INTER-SALT epidemiyolojik çalışmasının sonuçlarında her 6 g/gün tuz alımındaki artışın 30 yıllık süreçte sistolik kan basıncında 9 mmHg artışa yol açabileceği belirtilmiştir.^1,2

Bu nedenle 5-6 g/gün tuz tüketimi özel bireysel durumlar hariç bütün bireylere tavsiye edilmelidir. İleri evre kalp yetersizliği ve kronik böbrek hastalarında tuz kısıtlaması daha sıkı yapılabilir ancak yakın hasta takibi gerekmektedir. 

Ülkemizde düzenlenen tebliğ ve programlar ile gıdalardaki tuz oranları azaltılmıştır (Örnek: Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliği (2012) uyarınca ekmekteki tuz oranı %25 azaltılmıştır. 100 g’ da tuz miktarı 2 gramdan 1.5 grama düşürülmüştür). Aşırı tuz tüketiminin azaltılması programları uygulanmış, ambalajlı gıda ve içeceklerde sodyum/tuz azaltma hedefleri/faaliyetleri belirlenmiştir.⁴

Tuz tüketiminin 5 gramın altına alınması inme riskinin %23 ve genel olarak kardiyovasküler hastalıkların %17 azaltılmasını sağlamaktadır.²

Küresel tuz tüketiminin azaltılarak önerilen düzeylerde tuz tüketilmesi ile her yıl 2.5 milyon ölümün önlenebileceği tahmin edilmektedir.⁴

Referanslar

1. Türk Kardiyoloji Derneği, Hipertansiyon Haber Bülteni Yıl:3 Sayı:5 / Nisan 2016
2. Türkiye aşırı tuz tüketiminin azaltılması programı 2017-2021
3. Dietary Sources of High Sodium Intake in Turkey: SALTURK II. Nutrients 2017 Aug 24;9(9):933
4. Tuz azaltma protokolü/uygulama rehberi 2021 (https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Baskanligimiz/tuz_azaltma_rehberi_20_10_2021.pdf)

##tuz  #kan basıncı #kalp damar hastalıkları  #hipertansiyon