Sağlıklı bir yaşamın yanı sıra günlük işlevlerimizi yerine getirebilmemiz için kaliteli ve yeterli süre uyumamız, tıpkı nefes almak gibi vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Uyku, bedensel dinlenmeyi ve en önemlisi zihinsel fonksiyonların yenilenmesini sağlar. Dolayısıyla uykusuzluk yaşandığında önemli sağlık problemleri ortaya çıkabilir. Uykusuzluk belirtileri arasında unutkanlık, dikkat eksikliği, yorgunluk, algı sorunları, sinirlilik, depresif hissetme ve vücudun zorluklar karşısında reaksiyon süresinin yavaşlaması gibi pek çok sorun yer alır. Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan ve Plos Biolog adlı dergide Ağustos 2022'de yayımlanan bir araştırma, uykusuzluğun yol açtığı bir başka sorunu daha ortaya koydu; daha az yardımsever olmak! Peki insanlar geceleri uykusuz kaldıklarında neden daha az yardımsever oluyorlar?
Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Gökhan Akdemir, “İnsanlar iyi beslenmiş, güvenli bir yerde uyumuş ve dinlenmişlerse günlük hayatta ortaya çıkan zorluklar karşısında kendilerini güçlü hisseder ve üstesinden geleceklerini düşünürler. Gece iyi uyuyamamışlar ise dinlenememişlerdir. Uykusuzluk problemi yaşayan kişiler, kaygıları yüksek olduğu için strese girerler” diyor. Prof. Dr. Gökhan Akdemir, bu stresin vücutta önemli değişikliklere neden olduğuna dikkat çekerek, “Örneğin, stres hormonu olarak bilinen kortizol hormonu, hipotolamus, hipofiz ile böbrek üstü bezlerinin ortak katkısıyla salgılanır. Stres altında kaldığımızda bu hormon artar. Artan kortizol hormonu, sempatik sistemi baskın hale getirir. Sempatik sistem, tehlike anında veya yetersizlik hissettiğimizde, eğer uykusuzsak düşünme ve karar verme becerilerimizi olumsuz etkileyerek kendimizi daha çok koruma eğilimi gösterir. Bu da bireylerin bencil davranmasına ve yardım etmekten kaçınmasına neden olur” bilgisini veriyor.
Uykusuzluk hastalığı, yaşa, eğitim düzeyine ve ekonomik gelirlere göre farklılık gösterir. Dünyada her 10 kişiden 2’si geceleri uykusuzluk sorunu yaşarken, yine her 10 kişiden 5’i de ayda en az 1-2 kez uykusuzluk çeker. Genel olarak uykusuzluk oranı yüzde 30 civarındayken, ülkemizde bu rakam yüzde 38’e kadar çıkıyor. Yani Türkiye’de her 10 kişiden 4’ü uykusuzluk problemi ile mücadele ediyor.
Erişkin bir insanın günde ortalama 7-8 saat uyuduğunu düşünürsek, ömrümüzün üçte biri uykuda geçer. Hayatımızın önemli bir bölümünü kapsayan uyku, beyin sağlığımız üzerinde kilit bir role sahiptir. Vücudumuzun diğer bölgelerindeki hücrelerde olduğu gibi beynimizdeki nöronlar da glia olarak adlandırılan hücreler tarafından desteklenir. Gündüz saatlerinde çalışırken beynimizdeki sinirlerin çalışması sırasında beta albümin ve tau gibi birçok atık madde oluşur. Bu atıklar uyku sırasında glia hücreleri tarafından beyinden temizlenir. İyi bir uyku, beynimizi yeni bir güne temizlenmiş olarak hazırlar. Ancak uykusuzluk nedenleri arasında glia hücrelerinin görevlerini yerine getirememesi de yer alır. Uykusuzluk sonucunda beynimizdeki atık maddeler birikerek, sinir hücrelerinin yavaşlamasına, unutkanlığa ve karar vermede zorluklara yol açar.
Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan çalışma, uykusuzluğun yardımseverlik üzerindeki etkilerini 3 farklı grup üzerinde incelemiştir. Prof. Dr. Gökhan Akdemir, çalışmayı şu şekilde özetliyor:
Bir gün az uyuyanlar: 24 saat içinde 7 saatten az uyuyan 18-26 yaş aralığındaki 24 genç üzerinde yapılan çalışmada, gençlerin ‘yardımda bulunma’ davranışları anket ile değerlendirilmiştir. Beyindeki sosyalleşme ve yardım etme bölgelerinin aktiviteleri fonksiyonel MR ile ölçülmüştür. Araştırmada, uykusuz kalan gençlerde bu bölgelerin aktivitelerinde yüzde 78 oranında azalma tespit edilmiştir. Özellikle uykusuz kalan bireylerin yabancılara daha az yardım ettiği belirlenmiştir. Bunun nedeni olarak, insanların uykusuz kaldıklarında önce kendilerini ve yakınlarını korumaya yönelik davranmaları gösterilmiş.
Dört gün az uyuyanlar: 171 kişi üzerinde yapılan ikinci çalışmada, 4 gün boyunca az uyuyan bireylerin yardım etme davranışlarında belirgin bir azalma olduğu tespit edilmiştir.
Saat uygulamasına göre az uyuyanlar: Üçüncü grup, saat uygulaması dikkate alınarak incelenmiştir. Mart ayında bir saat daha az uyuyan insanlar, Kasım ayında ise bir saat daha fazla uyur. 2002-2016 yılları arasında 3 milyondan fazla hayırseverin bağışları analiz edilmiştir. Sonuçta, az uyudukları dönemlerde daha az, çok uyuduklarında ise daha fazla bağış yaptıkları tespit edilmiştir.
Çocuklarda uyku süresi beynin gelişmesi ve temizliği için büyük önem taşır, bu nedenle çocuklar daha uzun süre uyurlar. Erişkinlerde ise beyin gelişimini tamamladığı için, uyku daha çok beynin temizlenmesi için gereklidir. Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Gökhan Akdemir, uyku sürelerini yaş gruplarına göre şu şekilde sıralamaktadır:
#uykusuzluk belirtileri #uykusuzluk nedenleri #uykusuzluk problemi #uykusuzluk hastalığı
Nobel İlaç’ın Sağlık Profesyonellerine Yönelik Dijital Platformu
